Timo Merkuri

 

Timo Mërkuri

MODERNITET ME RRËNJË NË TRADITË

 

I-Poezia “Qan era me logori” e poetit Odise Kote ka në strukturën e saj jo vetëm elementë dhe dukuri tradicionale por specifikisht ka elementë thelbësorë të ritit zakonor të të qarit me logori. Poeti së pari ka përdorur konceptin e ritualit të të qarit me logori ku gratë vajtojnë me ulërima, shkulje flokësh e çjerje faqesh, me përplasje koke nëpër qoshe muresh (për të ndjerë apo për të marrë ato dhimbjen e të ndjerit që iku i vrarë nga plumbi apo aksidenti). Ky vajtim është një ritual mortor që kryhet në rastet e vdekjeve të rënda, si psh. në vdekjen apo vrasjen e djalit të vetëm, vdekjen apo vrasjen e burit të shtëpisë në një moshë të re, vdekjen e vajzës në prag fejese apo martese etj. Vajtimi në këto raste është impulsiv dhe shoqërohet gjithmonë me gjeste vetëndëshkuese. Ritual vjen nga hershmëria dhe përdorej gjer në vitet 50 të shek. të kaluar në Shqipërinë e jugut, ku praktikohej vetëm nga gratë, pasi burat dhe në rastet kur ata vajtonin, nuk e praktikonin këtë formë vajtimi. Një formë e këtij rituali mortor ka egzistuar deri vonë në trevat veriore në formën e zbutur të “gjamës së burave” ku burrat në mort, duke bërë “gjamën” rrahin gjoksin e klithin disa shprehje, që më së shumti  u ngjanë formulave të paracaktuara. Në trevat jugore pas ritualit të të qarit me logori, vjen forma e ligjërimimit vajtimor, ku një grup grash vajtojnë sipas një teksti, që e ligjëron (vajton) njera nga vajtoret, tekst që shpesh  herë është një brilant poetik dhe në një të ardhme shndrohet në këngë.

Të kemi parasysh se arti gojor, letërsia e kultivuar dhe e traditës kanë dhënë kulme të bukurisë artistike duke shfrytëzuar elementët tradicionalë të jetës e riteve zakonore, por gjithmonë këto krijime kanë mbetur brenda formatit tradicional. Romantizmi e klasicizmi  i shfrytëzuan këto element, por këtë e bënë kryesisht në aspektin e jashtëm fizik, ndërsa letërsia moderne, pa e nënvlerësuar aspektin fizik, i kushtoi rëndësi  zgjerimit dhe riformatimit të aspektit të brendshëm shpirtëror të njeriut. Kështu duke i metaforizuar elementët e artit, jetës apo riteve tradicionale, duke i bërë të flasin metaforikisht,  simbolikisht, dhe  imazhisht këto elementë jo vetëm që nuk humbën vlerën dhe bukurinë e tyre, por  fituan dritësi e gjerësi shpirtërimi dhe një aspekt universaliteti në kuptim-shmërinë e tyre në shndërimin në funksion të modernitetit poetik.

Të kuptojmë një gjë, Odise Kote nuk merret me rastin që ka shkaktuar dhimbjen dhe për pasojë vajtimin me logori të erës, madje ai (duket sikur) as e di se cili është shkaku, ai merret me peshën e dhimbjes që shkakton rasti dhe është kjo peshë që krijon diamantë tekstore vajtimorë. Këtu poeti nuk merret as me tekstin vajtimor në kuptimin konkret të tij, ai merret me jehonën e gjëmës në ambientin tradicional ardhur nëpërmjet poezisë moderne të tij pranë lexuesve. Qan dhe era themi në ato raste morti kur përcjellja e të ndjerit bëhet nën një erë suferinë të fortë, që fërshëllen nëpër pemë e hapësira pallatesh pasi përcjellja e tij detyrimisht bëhet në orën e caktuar, pavarësisht motit të egërsuar.

II-Thamë më sipër që Odise Kote nuk meret me rastin që ka shkaktuar dhimbjen, madje duket sikur ai nuk e dëshiron ta përmendë shkakun, por ne nëpërmjet analizës strukturore të poezisë konstatojmë një gjendje dhimbjeje e vajtimi të erës. Në këtë rast poezia përjeton një spektrum të gjerë të humbjesh e tragjedish njerëzore që ka shkaktuar dhimbjen, ku përfshin:

Vajtimi në poezinë "Qan era me logori" mund të lidhet me humbjen e një dashu-rie, e cila shkakton dhimbje të mëdha dhe trishtim. Fjala "logori" të pasazhi: "qan era me logori, pezm e pendime në varre" mund të shprehë ndjenjën e zhgënjimit apo të braktisjes në një dashuri të pafat.

Poeti mund të jetë duke shprehur dhimbjen për humbjen e një personi të dashur  të familjes apo të afërmve. Përmendja e: "rikthimin e pamundur, fëmijërinë tjetër" sugjeron një humbje të rëndë në jetën e tij, pasha e dhimbjes e të cilit do jetojë bashkë me atë për një kohë të gjatë.

Autori  paraqet një atmosferë të zymtë e të trishtuar ku ëndrrat janë zhdukur e shpresa është zhveshur dhe kjo mund të jetë një tjetër formë e humbjes që përjeto -het, e shprehur me vargjet: "shpresë - therrur thikash, të vdekurit e gjallë".

Ai mund të ndiejë një humbje të identitetit personal, apo humbjen e vlerave që e mbajnë në jetë,ndaj shprehet me vargun: "shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli"

Realisht poezia "Qan era me logori" e Odise Kotes është nga ato poezi që të venë në mendime të thella para se të shprehesh, pasi shpreh me ngjyrësi të theksuar dhe thellësi emocionale  në formën e një vajtim me logori, një gjëndjeje emocio-nale për humbjen e dhimbjen, qasjen me shkatërrimin e mjerimin njerëzor.

Analizimi i poezisë në kontekstin e ritit vajtimor “të qarët me logori” na ndihmon të kuptojmë më mirë ndikimin e poezisë në kontekstin e kulturës dhe traditave shqiptare.

Në poezi fjala "logori" përdoret për të shprehur krahasimisht me dhimbjen e shfaquir në ritin e vajtimit për një dhimbje të madhe të tij shpirtërore. Poeti Odise Kote, si një njohës i hollë i këtij riti përdor imazhe të fuqishme si "qan era", "pezm e pendime në varre", "Shpirtëra a degë të thyera pemësh vajton" për të shprehur gjendjen e dhimbjes, trishtimit dhe mjerimit të thellë, por pikërisht përdorimi i foljes “qan”e personifikon erën dhe i jep një status ndjesor, i cili justifikonon veprimet e saj të njëjta me ato të një gruaje në momentin e

vajtimit me logori.

Në strofat e tjera, ai paraqet gjendjen e zymtë shpirtërore e dhimbjen e pashoqe të humbjes së dashurisë, të fëmijërisë, të kujtimeve dhe ëndrrave të prera nga realiteti i trishtueshëm. Gjithashtu, ai shfaq edhe përplasjen me rrethanat dhe pengesat që e bëjnë rikthimin e pamundur, dhe shpërfytyrimin e vazhdueshëm mes shpresës dhe humbjes së plotë të saj.

Përfaqësimi i kësaj gjendjeje të rënduar shpirtërore, i këtij vajtimi të paimagji-nueshëm me fjalë, ndërthurur me elemente natyrore e kozmike, bën poezinë e Kotes një veprim arti tërheqës dhe në të njëjtën kohë thelbësor për të kuptuar shpirtin njerëzor në gjendjen më të vështirë e të dhimbshme. Në fund, përdorimi i fjalëve si "oi, oi", pjesë reale e vajtimit shton një ndjenjë të vazhdimësisë së këtij vajtimi në një kohë të mëtejëshme, e cila i përcillet lexuesit si një kontakt ndjesor.

III-Në vijim të analizës së poezisë "Qan era me logori" të Odise Kotes, është e rëndësishme të theksojmë disa elemente thelbësore të kompozimit e strukturës së saj që ndikojnë në dukjen e vajtimit të dhimbshëm të shpirtit njerëzor.

Poeti përdor një gjuhë metaforike për të shfaqur gjendjen emocionale të vajtimit. Fjalët dhe imazhet që përdor si "harresat që s'plaken", "fshehtësira të nëndhe-shme a demonë", dhe "rikthimin e pamundur, fëmijërinë tjetër" shpërfaqin një botë të mjerueshme, të përulur në dhimbje dhe humbje.

Nëpërmjet imazheve natyrore dhe elementeve simbolike si "shpirtëra a degë të thyera pemësh", "Barin e tharë fërgëllimit", dhe "shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli", poeti paraqet një botë të shkatërruar, ku shpirti njerëzor është zbrazur dhe i tharë nga vdekja.

Aspekt tjetër që vlen të theksohet është ndikimi i kontekstit historik e kulturor në përmbajtjen dhe shprehjen e kësaj poezie. Siç u përmend në nisje, tradita e vajtimit me logori dhe praktikat vajtimore të trevave jugore të Shqipërisë janë pjesë e trashëgimisë kulturore e sociale të popullit shqiptar. Kjo traditë ka qenë pjesë e identitetit të etnitetit tonë për një kohë të gjatë, që shfaqej në momente  vdekjesh tragjike, humbjesh e dhimbjesh të mëdha familjare a miqësish.

Në këtë kontekst, poezia "Qan era me logori" përjeton dhe paraqet gjendjen e trishtimit dhe vajtimit nëpërmjet një gjuhe simbolike e metaforike, e cila është e pasur me kuptim e thellësi kulturore. Përdorimi i fjalëve: "era", "logori", "zjarret", "prushërat", "ufëm mbytëse", dhe "rrokullimën e gjakut" përforcon lidhjen e poezisë me peisazhin e mjedisin  tradicional të Shqipërisë, si dhe me emocionet e ndjenjat e popullit shqiptar në rastet e gjëmave.

Poeti përdor imazhe të fuqishme si "shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli" për të shfaqur  ndjenjën e zbrazëtisë dhe mjerimit që shoqëron humbjen dhe vdekjen. Ky imazh rëndon më shumë mbi lexuesin dhe e bën atë të ndjehet më afër me përjetimet dhe ndjenjat e personazhit poetik.

IV-Odise Kote këtë poezi e ka krijuar me fjalë e shprehje të një fjalori lokal që i qasen ritit tradicional mortor të  Shqipërisë së jugut,  me një kuptimshmëri tradecionale  madje dhe me imazhe tradicionale. Megjithatë kjo është një poezi moderne e mbirë dhe ritur në truallin tradicional.

Poezia "Qan era me logori" e Odise Kotes është një përfaqësim i shkëlqyeshëm i një poezie moderne që përdor elemente tradicionale shqiptare, sidomos ato të zonës së jugut, për të shprehur një situatë shpirtërore të rënduar nga një fatkeqësi e rrëndë. Kote përdor  gjuhën e imazhe të forta që lidhen ngushtë me traditën dhe kulturën e Shqipërisë së jugut. Përdorimi i fjalëve tradicionale dhe imazheve nga kultura e jugut shqiptar, si "logori", "era", "prushërat", "ufëm mbytëse", etj., ndihmojnë në të shprehurit e atmosferës së ritit mortor të të qarit me logori, madje dhe të lokalizimit të ngjarjes.

Megjithatë, edhe pse poezia përmban elemente tradicionale, ajo është qartësisht për të shprehur një krijim poetik modern dhe universale. Kote përdor teknika të poezisë moderne për të shprehur trishtimin dhe humbjen në një mënyrë që është e përjetshme për lexuesit e sotëm. Një aspekt i rëndësishëm që e bën këtë poezi  moderne  është përdorimi i metaforës dhe simbolikës në mënyrë të shkëlqyer për të shprehur ndjenjat e përvojën shpirtërore. Ky përdorimi i tyre i jep komple-ksitet poezisë, duke e bërë atë një eksperiencë të pasur e gjerësisht të interpretu-eshme për lexuesit.

Kështu, poezia "Qan era me logori" përfaqëson një përshtatje të tradicionalite-tit në një kontekst modern dhe një përvojë shpirtërore të përgjithshme e të përjetu-eshme. Kjo e bën atë një poezi të rëndësishme e të vlefshme, që ka aftësinë për të komunikuar me lexuesit nëpërmjet kohës dhe kulturave të ndryshme.

V-Poezia "Qan era me logori" e Odise Kotes përdor metafora të forta dhe simboli-ka të pasura për të shprehur një përvojë shpirtërore, duke kontribuar në moderni -zimin e poezisë në kontekstin e letërsisë shqiptare. Disa nga metaforat që ndikojnë në këtë modernizim janë:

Metafora:"Qan era me logori" shfaq një imazh të fuqishëm që shpreh një ndjenjë të dhimbjes e të vajtimit, duke e lidhur atë me natyrë të trishtuar e të mjeruar. Kjo metaforë shpërfaq një gjendje shpirtërore në mënyrë epike dhe metafizike, duke e paraqitur atë si një element natyror që është nën ndikimin e dhimbjes njerëzore.

Metafora "Shpirtëra a degë të thyera pemësh vajton" shpreh ndjenjën e humbjes dhe vajtimit si një gjendje e rrënduar  shpirtërore, duke përdorur imazhe të hua-zuar nga natyra për të përforcuar ndjenjën e mjerimit dhe dhimbjes njerëzo-re.

Po kështu metafora:"Shpresë - therrur thikash, të vdekurit e gjallë": shfaq një imazh të fuqishëm që shpreh ndjenjën e shpresës së zhdukur dhe të shuar, duke e krahasuar atë me një degë që këputet. Ky imazh sjell një ndjenjë të humbjes dhe trishtimit për gjërat që janë humbur përfundimisht.

Metafora:"Barin e tharë fërgëllimit"shprehnjë gjendje të mjerueshme e të ndrojtur të shpirtit, duke e krahasuar atë me një bar që është tharë e mungon jeta. Interesante është se metaforat e Kotes shfaqen në formën e një imazhi, ku ky i fundit jep një ndjenjë të humbjes e mungesës së shpresës.

Metafora:"Fillikatin shpërfillur e goditur me gurë" shfaq ndjenjën e të braktisurit e të mohuarit, duke e krahasuar me një të mbetur fillikatë, të shpërfillur e goditur me gurë, duke na  paraqitur një gjendje të mjerueshme e të ndrojtur të shpirtit, duke e bërë atë një element qëndror të vajtimit dhe humbjes.

Ndërkohë metafora:"shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli": shfaq një ndjenjë të zbrazëtisë dhe mjerimit të shpirtit njerëzor pas një gjëme të madhe, e shfaqur imazhisht me një gufallë kërmilli bosh dhe të paplotë, që sjell një ndjenjë të mjerimit dhe trishtimit të shpirtit njerëzor.

Pra kemi një dendësi metaforash që flasin e përforcojnë ndjenjën e humbjes, vajtimit dhe mjerimit në poezi. Ato sjellin një atmosferë epike dhe ngjallin ndjenjën e një përvoje të thellë njerëzore për lexuesin. Psh."Barin e tharë fërgëllimit, sytë e bërë agull" përforcon ndjenjën e mjerimit dhe mungesës së shpresës në një mënyrë të thellë. Po ashtu dhe pasazhi"Fillikatin shpërfillur e goditur me gurë" jep një pamje vizuale të mjerimit dhe mohimit të shpirtit njerëzor.

Këto metafora i japin poezisë një dimension të thellë  të mjerimit, duke e bërë atë një eksperiencë të fuqishme për lexuesin. Nëpërmjet tyre, poeti modernizon poezinë dhe e bën atë të vlefshme edhe për kohën e kontekstin aktual.

VI-Po ashtu imazhet poetike të Kotes kontribuojnë në forcimin e modernitetit poetik të këtij krijimi. Përdorimi i tyre i zgjuar dhe i përmbushur me hapësirë dhe intensitet i jep një dimension të veçantë dhe të gjerë poezisë, duke e bërë atë të ndjeshme e relevante për lexuesin e sotëm. Disa  imazhe që përdoren për të forcuar modernitetin poetik janë:

Imazhi  që buron nga metafora"Qan era me logori" shfaq një situatë mortore të një vajtimi me logori, me kujënë një mënyrë të metaforizuar, ku logoria është një imazh i fuqishëm që shpreh një ndjenjë të madhe të dhimbjes, mjerimit e humbjes, duke e bërë atë element qëndror për të kuptuar përvojën shpirtërore të poetit.

Imazhi që jep metafora "Barin e tharë fërgëllimit" tregon një pamje të dhimbë-shme nga një humbje e madhe dhe një ndjenjë  mjerimi të shpirtit.

Imazhi që shfaq metafora: "Fillikatin shpërfillur e goditur me gurë" paraqet një pamje të mjerimit e mohimit të shpirtit njerëzor, ku imazhi i një fillikati të shpërfillur dhe të goditur me gurë  jep  pamjen vizuale të mjerimit e mohimit në portretin fizik të një njeriu të vetmuar e të braktisur. Po kështu dhe imazhi "shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli"paraqet një pamje  zbrazëtie dhe mjerimi të shpirtit njerëzor. Përdorimi i një gufalle të zbrazëtë dhe të paplotë paraqet një ndjenjë të madhe të humbjes e mungesës së shpresës.

Siç e pamë më sipër, pothuaj të gjitha metaforat shfaqin imazhe në funksion të modernitetit të kësaj poezie me element tradicionale. Këto imazhe poetike janë të përshtatshme për kohën moderne dhe e bëjnë poezinë të përshtatshme për lexuesin e sotëm. Përdorimi i tyre i zgjuar poetikishti jep një dimension të gjerë dhe të dhimbshëm poezisë, duke e bërë atë një eksperiencë të për lexuesin. Nëpërmjet tyre, poezia fiton një modernitet poetik që e bën atë tërheqëse dhe të rëndësishme për kohën tonë.

VII-Thamë që poezia "Qan era me logori" e Odise Kotes është poezi moderne, modernitet i cili shfaqet në disa aspekte:

Së pari te përdorimi i gjuhës poetike dhe imazheve, që poeti i përdorsi elementë përbërës i një gjuhe poetike për të shprehur ndjenjat njerëzore të dhimbjes së madhe. Kjo gjuhë e pasur dhe e ngjashme me  fjalë e imazh të gjerë e bën këtë poezinjë shprehje të fuqishme të ndjenjave njerëzore në një kontekst modern.

Së dyti te përdorimi i një metafore të fuqishme dhe simbolike të ngjashme për të shprehur gjendjen shpirtërore të humbjes e mjerimit. Të kuptojmë, të qarët me logori  kryhet edhe më kushtet e një mjerimi të madh apo të një mungese vizioni, shprese apo perspetktive. Përdorimi i këtyre elementeve poetike përforcon modernitetin e poezisë, duke e bërë atë një shprehje e thellë dhe e ndjeshme e përvojave njerëzore.

Së treti Odise Kote shfrytëzon një strukturë të veçantë në poezinë "Qan era me logori", duke kombinuar metaforat e imazhet me një rrjedhë të caktuar mendi-mi. Kjo lloj strukture krijon një ritëm dhe intensitet që reflekton modernitetin poetik. Kjo strukturë e rëndësishme në poezi, e përbërë nga vargjet dhe imazhet e forta, ndihmon në forcimin e ndjesive dhe përmbajtjes shpirtërore.Psh. kjo poezi përmban strukturën e një rrëfimi të përmbushur me imazhe, siç shihet në vargjet e saj:"Krahë të këputur ikjesh, keqkuptimet rigatë" ku shfaqet një gjendje të mjerueshme dhe e ndrojtur e shpirtit, duke e krahasuar atë me një gjendje të psikologjike të shkatërruar e të braktisur. Ndërkohë metafora: "Në dukjen e mjegullt, rrokullimën e gjakut" paraqet një gjendje të trishtimit dhe mjerimit të madh.

Pra, kombinimi i këtyre metaforave dhe imazheve me një strukturë të qartë dhe të rëndësishme në poezi kontribuon në forcimin e modernitetit poetik të Kotes dhe e bën atë tërheqëse dhe interesante për lexuesin e sotëm. Nëpërmjet kësaj strukture të veçantë, poezia përfaqëson një shprehje të ndjeshme të përvojave njerëzore në një mënyrë që është e përshtatshme për kohën dhe kontekstin aktual.

VIII-Simbolikat në poezinë "Qan era me logori" të Odise Kotes shërbejnë për të theksuar e shprehur gjendjen shpirtërore të humbjes, trishtimit e vajtimit në një mënyrë të dukëshmedhe  komplekse. Përdorimi i tyre ndikon në modernitetin e poezisë duke e bërë atë tërheqëse për lexuesin e sotëm nëpërmjet ndjenjave të thella dhe të përgjithshme që shpreh. Kështu psh:

“Era”, është një simbol i trishtimit e dhimbjes që shpërndahet nëpërmjet një tingulli, e cila shpesh paraqitet si një gjendje e rënduar shpirtërore që përjeton humbje e dhimbje të madhe.

“Logoria” simbolizon një mënyrë të shprehuri me zë melodik të dhimbshëm e të trishtueshëm. Përdorimi i logorisë në poezi përforcon ndjenjën e dhimbjes dhe humbjes së madhe.

“Prushërat dhe zjarret” janë elemente natyrore dhe përfaqësojnë gjendjen e trishtimit dhe mjerimit dhe shpesh janë simbole të humbjes dhe zhdukjes së shpresës, ndërsa “Fërgëllimi” simbolizon një gjendje  mjerimi dhe të humbjes së identitetit,  në poezi shpesh paraqitet si një simbol i mjerimit dhe trishtimit të madh.

Pra, përdorimi i këtyre simboleve në poezinë "Qan era me logori" kontribuon në modernitetin poetik të poezisë pikërisht në aspektin ndjesor dhe emocional të saj. Simbolika e pasur e shpreh kompleksitetin dhehapësirën e përvojës njerëzo-re në një mënyrë që është e përputhur me kohën tonë, ku përdorimi i tyre shërben për të forcuar temën e vdekjes, humbjes e trishtimit në një mënyrë që ka një rezonancë të fortë me lexuesin e sotëm.

Shprehim se nëpërmjet këtyre simbolikave, poezia përjeton një modernitet poetik duke e bërë atë një shprehje të fuqishme dhe të ndjeshme të përvojave njerëzore në botën moderne. Kjo i jep poezisë një vlerë të përjetshme dhe e bën atë një pjesë e rëndësishme e letërsisë bashkëkohore shqiptare.

IX- Melodiciteti i vargjeve në poezinë "Qan era me logori" të Odise Kotes ka një ndikim të rëndësishëm në modernitetin poetik të këtij krijimi. Përdorimi i vargjeve me fjalë të një tonaliteti të rëndë, që shprehin dhimbjen, trishtimin, humbjen e vajtimin, forcon dimensionin emocional dhe shpreh përmasat e përvojës njerëzore me një rezonancë të fortë te lexuesi i sotëm.

Vargjet e rënda shprehin ndjenjën e kujtimeve të vajtimeve, duke i dhënë poezi-së një dimension emocional e nostalgjik, pasi  përforcojnë përvojën e humbjes dhe mjerimit që shfaq poezia. Përshtatja e zanoreve dhe bashkëtingëllores me përmbajtjen e trishtë e bën poezinë të shprehëse të ndjenjave. Bashkëtingëlloret dhe zanoret reflektojnë thellësinë e vuajtjes dhe trishtimit të shprehur në vargje, duke e bërë atë një përvojë të fuqishme emocionale për lexuesin. Psh vargjet: "Barin e tharë fërgëllimit, sytë e bërë agull,/qan era me logori, në ufëm mbytëse, në zhar./Në dukjen e mjegullt, rrokullimën e gjakut,/shpresë - therrur thikash, të vdekurit e gjallë."

Këto vargje përdorin imazhe të forta dhe një gjuhë të zymtë për të shfaqur pamjen e trishtuar e të shuar të botës së personazhit. Melodiciteti i krijuar nga bashkëtingëlloret e zanoret e poezisë përforcon ndjenjën e trishtimit dhe dhimbjes në përvojën letrare të lexuesit

Kështu imazhi i fërshëllimës së erës nëpër peme në male jep një imazh që përforcon ndjenjën e vajtimit në një mënyrë  mjeshtërore. Përdorimi i vargjeve të rënda për të shprehur këtë imazh e bën atë edhe më të ndjeshëm e të prekshëm për lexuesin.

Tingulli i trishtimit në poezinë "Qan era me logori" nga Odise Kote përjetohet përmes bashkëtingëlloreve të dendura dhe përdorimit të imazheve të errëta dhe të mbyllura. Tonaliteti i rëndë përkthehet në mënyrë të qartë në vargje si:"Krahë të këputur ikjesh, keqkuptimet rigatë,/jehonën nën dhe, ujëra, gremisjen e gjumit."

Në përgjithësi, tonaliteti i rëndë në vargje prezanton një realitet të trishtueshëm dhe të mbyllur, ku ka një prani të madhe të vuajtjes dhe dhimbjes. Ky tonalitet i rëndë reflekton gjendjen e rënduar  emocionale e shpirtërore të poetit, ndërsa shpreh gjendjen e përgjithshme të trishtuar dhe të mjerueshme të botës që ai përjeton ose përjeton në vargjet e tij.

Vargjet e rënda përforcojnë intensitetin e ngjyrat emocionale të poezisë, shfaqin një gamë të gjerë emocionesh, përfshirë trishtimin, melankolinë dhe dhimbjen. Tonaliteti i rëndë i vargjeve reflekton gjendjen e brendshme të poetit e ndikimin e rrethanave të mjerueshme e të dhimbshme në botën që e rrethon. Ky tonalitet tërheq lexuesin drejt thellësive emocionale të poezisë, duke e bërë atë një përvojë të thellë dhe tërheqëse për lexuesin.

Vargu përmbyllës "Qan era me logori, oi, oi, në shira pikëllimi," është  shprehje e thellë e dhimbjes dhe trishtimit në poezinë "Qan era me logori" të Odise Kote, ku tingujt "oi, oi, oi" shprehin një përforcim  intensiteti të të qarit me logori, ku kjo shprehje, e ndërthurur me vargun që paraqet erën që qan me logori, shkakton një rritje emocionale të ndjenjave të mjerimit dhe trishtimit që përjeton heroi ose poeti. Kjo shprehje e thënë shpesh në vajtime është një pjesë organike e përjetimit të dhimbjes dhe vajtimit në kulturën tonë dhe në poezi, ndaj themi se shtimi i tingujve "oi, oi, oi" në vargun e dhimbshëm të poezisë "Qan era me logori" jep një dimension shtesë emocional dhe e bën atë të përforcojë ndjenjën e vuajtjes dhe trishtimit në lexuesin.

Edhe këto aspekte ndikojnë në modernitetin poetik të krijimit, pasi përdorimi i  vargjeve të rënda e melodiozë krijon një përvojë të rrallë poetike. Moderniteti vjen nga aftësia e poetit për të shprehur përvojat njerëzore në një mënyrë që është e përputhur me kontekstin dhe kohën tonë. Kjo poezi bën përdorimin e teknikave të lashta poetike në një mënyrë të re e të modernizuar, duke e bërë atë tërheqëse dhe e interesante për lexuesin e sotëm.

Si përfundim mund të themi se poezia "Qan era me logori" e poetit Odise Kote është një leksion i dukshëm dhe i prekshëm i krijimit dhe lëvrimit të një poezie moderne në një truall tradicional, me fjalë, shprehje dhe melodicitet gjithashtu tradicional që të ketë një formë dhe impuls të fuqishëm modern te lexuesi dhe në botën krijuese. Mjafton ta lexojmë mirë këtë poezi.

Sarandë, më shkurt 2024

 

Qan era me logori ...

Qan era me logori, pezm e pendime në varre,

Shpirtëra a degë të thyera pemësh vajton.

Harresat që s'plaken, prushërat dhe zjarret,

fshehtësira të nëndheshme a demonë.

 

Barin e tharë fërgëllimit, sytë e bërë agull,

qan era me logori, në ufëm mbytëse, në zhar.

Në dukjen e mjegullt, rrokullimën e gjakut,

shpresë - therrur thikash, të vdekurit e gjallë.

 

Krahë të këputur ikjesh, keqkuptimet rigatë,

jehonën nën dhe, ujëra, gremisjen e gjumit.

Qan era me logori tê pandreqshmin fat,

shtiratën ulëritëse derdhur thellë unit.

 

Fillikatin shpërfillur e goditur me gurë,

rikthimin e pamundur, fëmijërinë tjetër,

Zabullimën e jetës, shira të thinjur në muzg,

qan era me logori një ëndërr të vdekur.

 

Qan era me logori, oi, oi, në shira pikëllimi,

shpirt njeriu bosh, si gufallë kërmilli.

 

Vëllimi"Pengje të gurëve" 2021