KËRKOHET URGJENTISHT NJË UNIVERS
Timo
Mërkuri
Qysh
në leximin e titullit të poezisë "Kërkohet
urgjentisht një univers tjetër" lexuesi mund të nisë hamendësimet për problemin e ngrohjes globale,
vrimat e ozonit dhe ndotjen e atmosferës, probleme që lindën idenë e kërkimit të
një planeti tjetër për vazhdimësinë e jetës njerëzore, por me thellimin në vargjet e para ndjen dhe kupton se poezia
adreson çështje të thella ekzistenciale dhe sociale, duke reflektuar mbi
“ndotjen” e shoqërisë, ku me këtë shprehje nënkuptojmë tërësinë e problemeve shoqërore që krijojnë një ambient të
pashëndetshëm dhe të paqëndrueshëm për njeriun, duke krijuar domosdo-shmërinë
për ndryshim rrënjësor në strukturat shoqërore, madje me përdorimin e termit
“univers” nënkuptohen aspekte, që interpretohen
në kontekste të ndryshme filozofike dhe ekzistenciale. Kështu, termi "univers" në poezi është një metaforë
që përfaqëson tërësinë komplekse të marrëdhënieve shoqërore, vlerave dhe
strukturave që formojnë jetën e përditshme, madje nuk i referohet vetëm situatës
në Shqipëri, por gjendjes së marrëdhënieve shoqëro-re në mbarë botën, duke e bërë kërkesën e poetes universale e të rëndësishme për të gjitha
vendet. Edhe kjo poezi e Lakos, si shumë të
tjera të saj ka elemente të një poezie të mendimit, krahas elementëve të
frymëzimit (për të cilat do flasim më vonë), madje në dukjen e parë krijon një
imazh të mjegullt (dhe të lëvizshëm) që të “vështirëson” leximin poetik, por
duke patur parasysh se është poezi moderne që ka qasje me rrymën e
ekzistencializmit, nqse ne e lexojmë nën prizmin (jo lupën) e kësaj rryme, së bashku
me tiparin social që ka, poezia shfaqet me gjithë bukurinë e saj. Për këtë
arsye ju ftoj që ta lexojmë bashkërisht :
I-
Vargu "Kërkohet urgjentisht një
univers tjetër," në poezinë e Lakos i lexuar në prizmin e
ekzistencializmit, cek disa prej temave kryesore të kësaj rryme, si:
a)-Në
ekzistencializëm, individët shpesh kërkojnë kuptim në një botë që duket absurde,
pa një kuptim të paracaktuar. Kështu vargu "Kërkohet urgjentisht një univers tjetër," shpreh dëshirën për
gjetjen e një realiteti që ofron më shumë kuptim dhe qëllim, duke treguar në këto
shpreje përpjekjet e individit për të kapërcyer ndjenjat e absurditetit dhe për
të gjetur një vend ku ai mund të ndihet më i plotë dhe më i vlerësuar.
-Ekzistencializmi
përqendrohet në idenë e absurditetit të jetës dhe ndjenjën e alienimit të individit,
ndaj kërkesa për një "univers tjetër"
nënkupton një ndjenjë të fortë pakënaqësie që ata përjetojnë në botën aktuale.
Individi ndjen se bota ku jeton nuk është e përshtatshme për të përmbushur
nevojat e tij ekzistenciale, ndaj kërkon një realitet tjetër.
-Temë
qendrore e ekzistencializmit është ideja e lirisë së individit për të zgjedhur
dhe krijuar kuptimshmërinë e jetës së
tyre Vargu sugjeron një akt vullneti tëë
lirë në kërkimin e një "univers
tjetër," duke nënkuptuar se ai ka fuqinë dhe lirinë për të kërkuar
ndryshimin e mënyrës dhe rrethanave të jetës së tij.
-Përdorimi
i fjalës "urgjentisht" shton
një ndjenjë të fortë dhe të menjëherëshme për ndryshim. Kjo sugjeron se situata aktuale
është bërë e padurueshme dhe kërkon zgjidhje të menjëhershme.Kjo ndjenjë
presioni dhe nevoje për veprim është një aspekt i rëndësishëm i
ekzistencializmit, ku individët ndihen të detyruar të përballen dhe të reagojnë
ndaj situatave të tyre jetësore. Pra, siç po shohim vargu "Kërkohet urgjentisht një univers tjetër"
përfshin në mënyrë të ndjeshme disa elemente thelbësore të ekzistencializmit,
duke shprehur një kërkim të dëshpëruar për kuptim dhe ndryshim në një botë të
perceptuar si absurde. Ndoshta kjo është arsyeja përse poetja e ka zgjedhur
këtë frazë të fuqishme si titull të poezisë së saj, duke e vendosur kështu si
thelb dhe udhërrëfyes të mesazhit të saj artistik.
b)-Kjo
interpretohet si poezi sociale dhe e parë si e tillë reflekton gjendjen e
shoqërisë dhe nevojën për ndryshime që të përmirësojnë jetën e individëve
brenda saj. Në këtë kontekst vargu "Kërkohet
urgjentisht një univers tjetër" shihet si një thirrje për transformim
social, ku fjala "urgjentisht" shpreh një ndjenjë të
fortë nevoje për ndryshim të menjëhershëm, duke sugjeruar se gjendja aktuale
është e papranueshme dhe e paqëndrueshme. Kjo mund të interpretohet si një
kritikë ndaj kushteve ekzistuese sociale, politike ose ekonomike që individët
ndiejnë se i kufizojnë ose i shtypin ata.
c)-Në
aspektin artistik vargu: "Kërkohet urgjentisht një univers tjetër,"
ka një strukturë të thjeshtë
por të fuqishme që krijon një efekt emocional dhe intele-ktual. Përdorimi i
fjalës "urgjentisht" shton tensionimin
dhe nxit ndjenjat e shqetësimit, duke
bërë që lexuesi të ndjejë presionin dhe peshën e kërkesës për një ndryshim të
menjëhershëm.
Struktura
e vargut është e thjeshtë dhe e drejtpërdrejtë, gjë që e bën atë të lehtë për
t'u kuptuar dhe për të pasur një impakt të menjëhershëm. Thjeshtësia e
strukturës forcon mesazhin dhe e bën më të fuqishëm. Fjala "univers"
krijon një imazh të gjerë dhe të pakufishëm që sugjeron kërkim për një realitet
të ri dhe të ndryshëm. Ky simbolizëm rrit ndjenjat e dëshirës për ikje dhe
kërkimin e një hapësire tjetër që mund të ofrojë atë, që bota aktuale nuk mund
të ofrojë.
Kërkesa
për "një univers tjetër"
nënkupton një kontrast të fuqishëm me botën aktuale, duke sugjeruar se bota
është e papërshtatshme për të plotësuar nevojat dhe dëshirat e individit, duke
theksuar ndjenjat e zhgënjimit dhe rritur dëshirën për ndryshim. Toni i vargut
është serioz dhe i ngarkuar emocionalisht, dhe krijon një ndjenjë shqetësimi
për kërkimin e diçkaje më të mirë. Ky ton rezonon me lexuesin dhe e bën atë të
ndjejë dhe të reflektojë mbi nevojën për një ndryshim të madh dhe rrënjësor.
Ritmi
i vargut është i qëndrueshëm dhe i qartë, duke krijuar një ndjenjë të qëndrueshme
në kërkesën e shprehur. Kadenca e vargut bën që mesazhi të tingëllojë si një
thirrje e fuqishme dhe e vendosur, duke forcuar urgjencën dhe rëndësinë e
kërkesës. Vargu evokon ndjenja të fuqishme ekzistencialiste të absurditetit dhe
dëshpërimit përballë një bote që duket e pakuptimtë ose e papërshtatshme.
Kërkesa për një "univers tjetër"
pasqyron dëshirën ekzistenci-aliste për të gjetur një realitet tjetër.
II-Vargjet
"thoshin shirat, ndërrohen edhe
çadrat një nga një,/ njerëzit ngrohin frymën me fatin e tyre" mund të
analizohen duke eksploruar temat e absurdit në ekzistencializëm, përkohshmërisë
dhe kërkimit të kuptimit në botën që ndryshon vazhdimisht.
a)-Ato
pasqyrojnë natyrën kalimtare të jetës. Shirat që flasin dhe çadrat që ndërrohen
një nga një simbolizojnë ndryshimet dhe mungesën e stabilitetit në ekzistencën
njerëzore, ku shirat përfaqësojnë forcat natyrore që ndikojnë në jetën tonë,
ndërsa çadrat që ndërrohen simbolizojnë përpjekjet tona të kota për të gjetur
mbrojtje dhe siguri.
Te
ky varg lexojmë se: përballë absurditetit e paqëndrueshmërisë, njerëzit
përpiqen të gjejnë ngushëllim në fatin e tyre personal. “Ngrohja e frymës me fatin e tyre” sugjeron përpjekjen për të gjetur ngrohtësi dhe stabilitet
shpirtëror në një botë të pasigurt. Kjo është ide thelbësore në ekzistencializëm,
ku individët kërkojnë e krijojnë kuptim personal në një botë që duket pa kuptim
e shpresë.
b)-Në
kontekstin e një poezie sociale vargjet:"thoshin shirat, ndërrohen edhe çadrat një nga një, / njerëzit ngrohin
frymën me fatin e tyre." pasqyrojnë veprimet e njerëzve që përballen
me ndryshime të përditshme dhe përpiqen të mbijetojnë në rrethana të vështira.
Shirat dhe çadrat simbolizojnë sfidat dhe mbrojtjen e përkohshme ndaj tyre,
duke nënkuptuar vështirësitë e një jete të pasigurt. "Njerëzit ngrohin frymën me fatin e tyre" sugjeron se
individët, përpiqen të gjejnë ngushëllim dhe shpresë në fatin e tyre, duke
shfaqur një qëndresë dhe përshtatje ndaj kushteve të vështira.
c)-
Në aspektin artistik, personifikimi i shirave që flasin shton një element poetik
dhe misterioz, duke i dhënë natyrës një botë njerëzore, duke krijuar një
atmosferë ku natyra dhe ndjenjat janë të ndërlidhura. Metafora e çadrave
pasqyron përpjekjet e vazhdueshme dhe ndonjëherë të kota të njerëzve për të
gjetur mbrojtje dhe siguri, duke theksuar përkohshmërinë e jetës.
Vargjet
krijojnë një imazh të fuqishëm vizual dhe emocional, shirat dhe çadrat evokojnë një skenë dinamike të ngarkuar me
ndjenja pasigurie dhe ndryshimi të shpeshtë. Përdorimi i fjalës "ngrohin" sjell një ndjenjë të butë
intimiteti, duke theksuar përpjekjen njerëzore për ngushëllim dhe qetësi në një
botë të trazuar.
Ritmi
i tyre është i qetë dhe meditativ, duke pasqyruar natyrën reflektive të poezisë,
një natyrë që nxit mendimin e thellë dhe introspektiv. Kjo do të thotë se
poezia inkurajon lexuesin të meditojë dhe të reflektojë mbi përvojat e jetës,
ndjenjat dhe kuptimin e ekzistencës. Në këtë kontekst, natyra e poezisë ndihmon
në eksplorimin e temave ekzistencialiste, duke ofruar hapësirë për të medituar
mbi absurditetin. Kjo strukturë ndihmon në krijimin e një ndjenje qetësie të brendshme përballë një bote kaotike,
të paqëndrueshme.
III-
Vargjet "Edhe një çadër e vogël, m’i ngatërron mendimet, / dhe lejlekët e
vegjël, që këmbehen gjithnjë" mund të analizohen duke eksploruar
tematikën e absurdit, përkohshmërisë dhe ndikimin e përvojave të përditshme në
mendimet dhe ndjenjat e individit..
a)-Në
ekzistencializëm, absurdi është temë që
shpreh ndjenjën e mungesës së kuptimit dhe rendit në jetën e përditshme. Vargu
"Edhe një çadër e vogël, m’i
ngatërron mendimet" shfaq ndjesinë se gjërat më të vogla mund të
shkaktojnë konfuzion dhe shqetësim në mendjen e individit, gjë të cilën e kemi
përjetuar pothuaj të gjithë. Kjo pasqyron mënyrën se si ekzistencialistët ndjejnë
se jeta e përditshme është e mbushur me situata që nuk kanë një kuptim të qartë
dhe që sfidojnë racionalitetin tonë.
Përkohshmëria
dhe ndryshimi i vazhdueshëm janë gjithashtu elemente të ekzistencializmit.
Vargu "dhe lejlekët e vegjël, që
këmbehen gjithnjë" sugjeron një ndjenjë ndryshimi dhe lëvizjeje.
Lejlekët, që janë simbol i udhëtimit dhe ciklit të jetës, përfaqësojnë ndryshimin
e pandalshëm dhe natyrën e përkohshme të ekzistencës. Imazhi i lejlekëve që “këmbehen gjithnjë” simbolizon përkohshmë-rinë
e jetës njerëzore.
b)-Në
kontekstin social vargjet"Edhe një
çadër e vogël, m’i ngatërron mendimet, / dhe lejlekët e vegjël, që këmbehen
gjithnjë." shprehin përzierje
përjetimesh perso-nale në mendimet dhe jetën e individit.“Çadra e vogël” dhe “lejlekët që këmbehen” simbolizojnë ndryshimet dhe shqetësimet që
përballen njerëzit në jetën e përditshme, duke treguar gjendjen e pasigurisë
dhe munge-sës së stabilitetit në shoqëri.
c)-Artistikisht,
te këto vargje personifikimi i “çadrës së
vogël” si një element që ngatërron mendimet shton një dimension poetik dhe
emocional, duke bërë që lexuesi të ndjejë ndikimin e gjërave të vogla në
përjetimet e përditshme, çka krijon një atmosferë intime dhe introspektive.
Simbolizmi
i lejlekëve sjell ndjenjën e ciklit të
jetës dhe përkohshmërisë. Ata, duke qenë simbol universal i migrimit dhe
ndryshimit, në poezi nënvizojnë idenë e lëvizjes së vazhdueshme dhe
transformimit të jetës.
Imazheria
është e fuqishme dhe evokuese, pse përdorimi i “çadrës së vogël” dhe lejlekëve krijon një skenë vizuale që është e
lehtë për t'u përfytyruar dhe mbi të gjitha ngjall ndjenja të forta te lexuesi,
duke ndihmuar në thellimin e lidhjes emocionale dhe intelektuale me poezinë.
Po
ashtu, ritmi poetik është i qetë dhe i
qartë dhe forcon ndjenjën e reflektimit e meditimit, duke e bërë lexuesin të
ndalet dhe të mendojë mbi kuptimin dhe ndjenjat që nxisin këto imazhe poetike.
IV)-Vargjet
"Si t’ia bëj unë me diamantet e
syve, / në këtë botë që po vjen?" shprehin dimensionet e ndjenjave të
individit përballë botës që ndryshon vazhdimisht , duke ofruar një reflektim të
fuqishëm mbi sfidat e ruajtjes së identitetit dhe vlerave personale në një
mjedis të pasigurt dhe të pa parashikueshëm.
a)-Pyetja
"Si t’ia bëj unë" shpreh ankth
e pasiguri, që janë primare në ekziste-ncializëm, ku individët ndjejnë se janë
të vetmuar e të brishtë përballë një bote pa siguri a garanci. Pyetja nënkupton
një shqetësim për mënyrën se si individi mund të përballojë sfidat e ardhshme
të jetës dhe të ruajë vlerat dhe identitetin e tij në këtë botë.
"Diamantet e syve" simbolizojnë
thesaret shpirtërore që ne përfitojmë nga jeta. Diamantet, janë metaforë për
shpirtin dhe ndërgjegjen njerëzore. Pyetja ngre shqetësimin për ruajtjen e
këtyre aseteve shpirtërore në një botë që mund të jetë armiqësore ose
indiferente ndaj vlerave tona. Pikërisht kjo pasqyron dilemën ekzistencialiste
të mbrojtjes së identitetit përballë presioneve dhe ndryshimeve të jashtme.
Vargu
"në këtë botë që po vjen"
sugjeron pasiguri dhe frikë për të ardhmen. Ky aspekt i pyetjes përforcon temën
ekzistencialiste të ankthit për të ardhmen, ku individët përballen me frikën e
panjohurës dhe ndryshimit.
b)-Si
një poezi sociale vargjet:"Si t’ia
bëj unë me diamantet e syve, / në këtë botë që po vjen." pyetja
interpretohet si një kritikë ndaj një shoqërie që nuk i vlerëson ose mbështet
individët dhe aspiratat e tyre.
c)-Artistikisht,
këto vargje janë të pasura pse: përdorimi i "diamantet e syve" është një metaforë e fuqishme që simbolizon
pasuritë shpirtërore dhe vlerat e individit. Ky simbolizëm e bën pyetjen më të
ndjeshme dhe evokuese, duke theksuar rëndësinë e asaj që përfaqësojnë sytë dhe
shikimi në kontekstin e jetës dhe identitetit personal. Struktura e pyetjes
retorike krijon një ndjenjë të menjëhershme dhe të drejtpërdrejtë shqetësimi
dhe pasigurie, duke bërë që lexuesi të ndalet dhe reflektojë mbi kuptimin e saj
dhe sfidat që ngre, duke thelluar lidhjen emocionale dhe intelektuale me
poezinë.
"diamanteve të syve" shfaq një imazh
vizual dhe emocional, që është në kontrast me ndjenjën e pasigurisë për botën e
ardhshme, element i theksimit të tensionit ekzistencial midis vlerave personale
dhe sfidave të jashtme.
Ritmi
dhe struktura e vargut janë gjithashtu të rëndësishme për efektin e tyre
artistik. Ritmi dhe struktura e qetë dhe reflektive e bën pyetjen më të
fuqishme dhe më ndikuese, duke e ftuar lexuesin të mendojë dhe të reflektojë
mbi temat e ngritura.
Në
këtë mënyrë, poezia ndërthur mjeshtërisht elementet e ekzistencializmit (poetike
e filozofike) me një kritikë të qartë sociale, duke krijuar një pasqyrim të
ndjeshëm dhe të fuqishëm të realitetit njerëzor, gjë që na shtyn të pohojmë se
krahas tiparit simbolik dhe metaforik, poezia ka dhe elemente realistë.
Kombinimi i këtyre elementëve bën që poezia të jetë jo vetëm e bukur
estetikisht, por edhe e pasur në kuptim dhe e frymëzuar filozofikisht.
V-Poezia
"Kërkohet urgjentisht një univers tjetër" nga Natasha Lako përmban dy
elementë të rëndësishëm në krijim: mendimin filozofik dhe frymëzimin artistik, të
cilat ndërthuren për të krijuar një poezi të pasur artistikisht dhe plot
ndjenja, që fton lexuesin të reflektojë dhe të ndjejë thellësisht. E quajmë të
nevojëshme ta shohim dhe këtë dukuri për arsye se Natasha Lako shpesh është cilësuar si një poete e mendimit të mbyllur,
gati të errët, gjë që kjo poezi me shkëlqimin dhe qartësinë e saj e rrëzon. Le
ti shohim këto dy element, të pranishëm gati në gjithë krijimtarinë e saj.
a)-Elementi
i nendimit:
Poezia
shpreh mendime të thella filozofike që lidhen me ekzistencën dhe kuptimin e
jetës, aspekt filozofik ky që shprehet qartë qysh në vargun e parë, "Kërkohet urgjentisht një univers
tjetër," ku autorja sugjeron nevojën për një ndryshim rrënjësor dhe
për të gjetur një realitet të ri, kërkesë kjo që pasqyron ndjenjën e
pakënaqësisë me botën aktuale dhe dëshirën për një ekzistencë më të drejtë dhe
më të përmbushur.
Vargjet
"thoshin shirat, ndërrohen edhe
çadrat një nga një, / njerëzit ngrohin frymën me fatin e tyre,"
reflektojnë përkohshmërinë dhe ndryshueshmërinë e jetës dhe ilustrojnë se si
individët përballen me sfidat e përditshme dhe përpiqen të gjejnë ngushëllim në
një botë të paparashikueshme, duke shfaqur reflektim mbi natyrën e përkohëshme
të jetës dhe përpjekjet e individëve për stabilitet dhe kuptim në atë, tema
këto të mendimit filozofik, të cilat në analizën tonë i paraqitëm për çdo varg,
por ajo që duam të shtojmë është fakti se thellësia e mendimit filozofik të
poetes është shtegu ku ecën drejt suksesit poezia e saj.Çuditërisht, përkundër
idesë së hedhur se poezia e saj ‘mërmërit” në errësirë, e parë
në këndvështrimin e duhur filozofik, kjo poezi e vogël komunikon shumë pasi
përmban një pohim jete. Një mendim të tillë filozofik në shërbim të poezisë e
gjejmë te poetë të nivelit botror dhe sinqerisht duhet të gëzohemi që e kemi te
shtrati (lumor) ku rrjedh vargu i saj.
b)-Elementi
i frymëzimit:
Poezia
përmban elemente të forta të frymëzimit, duke përdorur gjuhë poetike dhe
simbole që ndezin imagjinatën dhe ndjenjat e lexuesit. Vargu "Edhe një çadër e vogël, m’i ngatërron
mendimet, / dhe lejlekët e vegjël, që këmbehen gjithnjë," krijon një
imazh të qartë, të gjallë dhe fin, që është një produkt frymëzimi i poetes.
Vargjet
"Si t’ia bëj unë me diamantet e
syve, / në këtë botë që po vjen" përmbajnë një metaforë të fuqishme,
ku "diamantet e syve" janë
një figurë e bukur artistike, ardhur në penën e poetes si pasojë e shpërthimit
momental të frymëzimit poetik. Kjo pyetje thekson tensionin midis vlerave të
brendshme dhe një bote që është vazhdimisht në ndryshim, dhe është shprehur
artistikisht në një kontrast të fuqishëm që rezonon thellë me lexuesin.
Pra,
poezia "Kërkohet urgjentisht një
univers tjetër" e Natasha Lako-s ndërthur mendimin filozofik dhe
frymëzimin artistik për të krijuar një vepër të pasur dhe të thellë poetike, ku
mendimi filozofik trajton temat e ekzistencës, përkohshmërisë dhe kërkimit për
kuptim, ndërsa frymëzimi artistik përdor gjuhë poetike dhe simbole të fuqishme
për të zgjuar ndjenjat dhe imagjinatën e lexuesit. Kjo ndërthurje e bën poezinë
një reflektim të thellë dhe një përvojë estetike të pasur dhe të admirueshme.
Sarandë, më qershor
2024
KËRKOHET
URGJENTISHT NJË UNIVERS TJETËR
Kërkohet urgjentisht
një univers tjetër,
thoshin shirat,
ndërrohen edhe çadrat një nga një,
njerëzit ngrohin
frymën me fatin e tyre.
Edhe një çadër e
vogël, m’i ngatërron mendimet,
dhe lejlekët e
vegjël, që këmbehen gjithnjë.
Si t’ia bëj unë me
diamantet e syve,
në këtë botë që po
vjen.
Nga
vëllimi me poezi “Kundërpërfytyrimi”, Toena 2016
No comments:
Post a Comment