POEZIA E STINËVE QË JETOJNË BRENDA NJË STINE
Nga Timo Mërkuri
Poezia “Pashmangshëm” e Albina
Idrizit hap një derë drejt një bote të brendshme ku çdo ndjenjë ka zërin e vet
dhe çdo mendim gjen formën e lëvizjes. Ajo na shpie në atë territor të heshtur
ku njeriu përpiqet të kuptojë veten përmes ndryshimeve të ditëve, të stinëve të
shpirtit, dhe të rrjedhës së kohës që s’pyet askënd. Vargjet e saj na i sjellin
me delikatesë ritmet e përditshmërisë së brendshme, etjen që na shtyn të
kërkojmë e të njohim, dhe peshën e lehtë por të pandalshme të asaj që nuk
shmanget dot. Në këtë udhëtim të qetë e të thellë, lexuesi gjen një copëz prej
vetes, të strukur mes fjalëve që tingëllojnë si një kujtim i largët dhe si një
e vërtetë e afërt njëkohësisht.
I- Në zemër të poezisë rri një
estetikë që rrjedh butë, siç rrjedh uji i qetë që mbledh brenda vetes dritë e
hije. Figuracioni i Albina Idrizit nuk qëndron veçmas, por lidhet si një trup,
ku simboli, metafora dhe personifikimi ndërthuren për të ndërtuar një botë të
brendshme ndjesish e meditimi. Në çdo varg ndihet një pulsim i lehtë, një
trokitje e jetës së brendshme, ku stinët, hapat dhe çastet që treten i kthehen
gjuhë intimes së njeriut.
1. Stinët shfaqen menjëherë si
metaforë e asaj shumësi të brendshme që secili prej nesh e mban në vete. Vargu “kaq shumë stinë / brenda një stine”
është një hapje që të mbërthen, sepse ajo stinë e vetme nuk është më vetëm
kohë; është shpirt, mbingarkesë emocionesh që ndërrojnë qiell nga mëngjesi në
mbrëmje. Poetja e njeh këtë lëvizje të pandalshme të njeriut, këtë “larmi që shton kërshërinë”, si një brendësi
që nuk rri kurrë e shurdhët, pse imazh ngrihet mbi poezinë si një ylber i
hollë, që i jep vargut dritë, hapësirë dhe një shkëlqim të brendshëm meditativ.
Ajo na kujton se njeriu nuk ecën drejt një vijë të drejtë; ai është një hartë
që ndryshon mot pa pushim.
2. Lëvizja pa cak shndërrohet në
një figurë të ekzistencës që thith e shtyn njëkohësisht. “Më dehin hapat që s’ndalen / pa mbërri gjëkund” është ndër vargjet
më të gjalla të poezisë, sepse këtu hapat nuk janë më veç lëvizje fizike, ato
janë ritmi i brendshëm i një kërkimi që nuk mbaron. Këta hapa nuk synojnë
arritje, nuk njohin destinacion; ato ekzistojnë për vetë lëvizjen. Ky varg
është si një spirancë që e lidh poezinë me rrymat ekzistencialiste, duke i
dhënë tekstin një thellësi të qetë. Ekzistenca del përpara si një rrugëtim i
qetë, pa pikë mbërritjeje, një lloj endjeje që të mban gjallë edhe atëherë kur
s’ke asnjë arsye të qartë për të vazhduar.
3. Më pas vjen filozofia e
shuarjes së butë: gjithçka “avullohet në
hiç gjë”, dhe kjo tretje e heshtur ka një bukuri të vetën, të dhembshme por
të sinqertë. Poetja nuk dramatizon; ajo vëren se gjërat humbin pak e nga pak,
si avull që ngjitet dhe zhduket para syve. Këtu shfaqet një lloj qetësie që e
pranon përkohshmërinë pa u dorëzuar para saj. Është ajo mësuesja e jetës që të
mëson të vësh re vdekjet e vogla që ndodhin çdo ditë, gjëra që brenda ditës
treten e nuk kthehen më.
4. Kureshtja, ajo forcë e brendshme
që të rrotullon pa pushim, shfaqet si një qenie më vete. “Kureshtja që ushqen veten / me veten e saj” është një imazh i bukur
e i vërtetë për mendjen që nuk gjen paqe. Ajo s’të çon në përgjigje,
përkundrazi, të krijon një etje të re. Ashtu si uji i kripur që s’të shuan
etjen, pyetja sjell pyetje të tjera, misteri zgjat misterin. Figura e
kureshtjes i jep vargut një ndriçim të brendshëm; ajo hap një dritare të re në
poezi, një dritë të pastër që e bën tekstin të marrë frymë.Dhe njeriu, me
gjithë lodhjen e tij , nuk e ndal atë
etje.
5. Vijueshmëria (Tërkuza) e
mendimeve të çon në një zbritje të thellë, në ato hone të kohës ku mendimi nuk
është më fluturim, por rrëshqitje poshtë. “Tërkuzë
e mendimeve / të zbret… honeve të kohës / thellë e më thellë / si gojë lubish.”
Koha këtu ka formën e një humnere që të thith butë, pa të trembur, por edhe pa
të liruar. Ka një frikë të hollë, të matur, që nuk e pushton njeriun, por e
shoqëron. Njeriu e di se po zbret, por shpresa e vetme është të mos përplaset.
6. Po aq e qetë dhe e
pashmangshme shfaqet edhe prania e vdekjes. Tek vargjet: “O mort qesëndisës, si ta di se fitoret e mia të vogla nuk janë tjetër
pos armët tua që vrajnë më ngadalë” vdekja nuk është një bishë që kërcënon;
ajo është një hijë që të sheh me sarkazëm, një shoqe ironike që e di se çdo
fitore e jona është thjesht një hap drejt saj. Nuk ka dramë këtu, ka vetëm një pranimi të heshtur të së vërtetës
që njeriu e ndien, por rrallë e thotë me zë.
“Pashmangshëm” është një poezi e
butë në mençuri dhe e thellë në heshtjet e saj. Flet për ciklet brenda njeriut,
për ecjen që s’ndalet, për kureshtjen që rrit etjen, për ato gërryerjet e vogla
që sjell jeta dhe për vdekjen që ecën pranë nesh jo si makth, por si një shoqe
e pashmangshme. Dhe në fund, na kujton me atë varg të thjeshtë e të bukur “më dehin hapat që s’ndalen / pa mbërri
gjëkund” se ndoshta jeta nuk është një garë për të arritur diku. Jeta është
vetë ecja, vetë etja, vetë kërshëria që s’na lë të flemë brenda nesh.
II – Poezia e Albina Idrizit nuk
bën zhurmë për të treguar risinë, por e sjell atë me qetësi të brendshme: një
bashkim organik midis filozofisë intime, intimitetit të përditshëm dhe një
gjuhe që rrjedh natyrshëm ndërmjet të dukshmes dhe të padukshmes. Risia e saj
nuk qëndron te tronditja, por te mënyra si ajo ndërton heshtjen, etjen, humbjen
e kureshtjen si dukuri poetike që flasin me butësi, me njerëzi dhe me një tis
të brishtë poetik. Ajo krijon një mënyrë të re të të menduarit poetik: të
thellë, por të kapshëm; filozofik, por të ngrohtë; modern, por i rrënjosur në
përvojën e zakonshme të njeriut. Ndërsa lexon, ndjen se poezia nuk imponon, por
ndez brenda, ngadalë, si një dritë që ngrihet prej zemrës.
1.Në këtë poezi, risia shfaqet
qysh te filozofia e përditshmërisë. Çastet e zakonshme nuk trajtohen si thjesht
imazh estetik, por fitojnë peshë filozofike. Tek vargu:
“Se cimbisjet e çasteve të
zgjuara
s’janë veç erozione tebdile
që gërryejnë pahetueshëm.”
poetja tregon se humbjet e vogla,
ndryshimet e padukshme të përditshmërisë, nuk janë të parëndësishme, por
formojnë strukturën e brendshme të jetës. Kjo është një risi sepse në poezinë
tonë filozofia nuk trajtohet gjithmonë në këtë nivel njerëzor dhe të prekshëm;
Idrizi e bën të duket e afërt, e pranueshme, jo e largët dhe abstrakte. Këtu
metafora rrjedh si një rreze e zbehtë dritë, që e ndriçon poezinë pa e
tronditur, duke i dhënë një butësi të thellë njerëzore.
2.Një tjetër risi është mënyra si
poetja sjell kureshtjen si energji poetike. Ajo nuk drama-tizohet , nuk është
një shqetësim, por bëhet një lëvizje e brendshme që ushqen shpirtin:
“E shtohet kureshtja
që ushqen veten
me veten e saj.”
Kjo është risi sepse tek kjo
kureshtje nuk ka ankth apo tension dramatik; ajo është një “fuqi e heshtur” që
rrit etjen për të kuptuar. Vetë-riciklimi i mendimit, që ushqehet me vetveten,
bëhet motor i jetës së brendshme, një mënyrë e natyrshme për të ndjerë dhe për
të menduar, ku pyetja bëhet më e rëndësishme se përgjigja.
3.Risi tjetër shfaqet te
kozmologjia e brendshme e stinëve, ku pluraliteti i brendshëm nuk është
konfliktual, por rrjedh qetë: “Kaq shumë stinë / brenda një stine.” Idrizi
përdor stinët jo si zbukurim, por si strukturë filozofike që tregon se njeriu
nuk jeton një kohë të vetme, por disa kohë njëherësh. Kjo është një qasje e re,
sepse trajton fragmentimin shpirtëror jo si rrëmujë, por si një cikël natyror
dhe i butë: pranvera, vera, vjeshta lëvizin brenda një dite, duke krijuar një
univers të brendshëm që ndryshon pa ndërprerje.
4.Metaforat e rrjedhshme janë
gjithashtu një risi. Ato nuk kanë skaje të forta; rrjedhin si ujë, avullojnë si
ajri, dhe krijojnë një lëvizje organike të mendimit dhe ndjesisë: “si ujët e kripur / që shtojnë etjen.” ku
poetja tregon se sa më shumë kupton, aq më shumë rritet etja për të panjohurën.
Metafora nuk është thjesht figurë stilistike, por mekanizëm filozofik: njohja
të rrit etjen, dhe etja është frymëmarrja e shpirtit.
5.Një veçori e rrallë është
trajtimi i vdekjes. Ajo nuk paraqitet solemnisht dhe e rëndë, por si partner
dialogu, pothuaj miqësor, si një “mort qesëndisës”:
“O mort qesëndisës,
si ta di se fitoret e mia të
vogla
nuk janë tjetër pos
armët tua që vrajnë më ngadalë.”
Kjo është risi sepse vdekja nuk
frikëson, por bëhet pjesë e jetës poetike; ajo e shndërron tragjiken në dialog
të heshtur e të butë, ku ironia nuk pushon dhimbjen, por zvogëlon madhështinë e
saj dhe e bën të pranueshme.
6.Së fundi, risi është edhe toni
i ngrohtë meditimor, që ruan fytyrën njerëzore. Poezia është filozofi me zemër
njerëzore, një risi e qartë dhe dalluese. Ajo flet për humnerat e kohës,
zhdukjet e heshtura dhe vdekjen pa dramatizim, duke e bërë filozofinë të afërt
dhe të ndjerë: “më dehin hapat që
s’ndalen / pa mbërri gjëkund.” Ky varg përmbledh thelbin e poezisë: jeta
nuk është udhëtim drejt një destinacioni, por vetë ecja, vetë kërshëria, vetë
etja që nuk shuhet brenda nesh.
“Pashmangshëm” është një poezi që
nuk ngre tonin e saj, por hapet ngadalë si dritare që lejon të hyjë aq dritë sa
mund të përballojë zemra, një poezi që rrjedh
qetë dhe ëmbël, si vetë kërshëria që s’na lë të flemë brenda nesh.
III-Titulli i poezisë nuk është
thjesht një fjalë e hedhur në krye të vargjeve, por një ftesë e butë dhe e
ngrohtë për të hyrë në botën shpirtërore të poezisë. Ai paralajmëron lexuesin
se ajo që do të vijë më poshtë nuk është një “ecje” e nxituar, por një udhëtim i kujdesshëm dhe i
ngadalshëm në labirintin e ndjesive. Me një fjalë të vetme, poezia ngre një
tingull filozofik që nuk të shpejton, por të fton të ndalesh, të ndjesh dhe të
mendosh. Ky titull i shkurtër, i prerë, mban brenda vetes një dramë të qetë
njerëzore dhe hap poezinë si një portë që fton përbrenda, jo drejt një dhome të
zakonshme, por drejt një të vërtete të thellë dhe të padalshme.
1.Fjala “pashmangshëm” shfaqet tek lexuesi si një pranueshmëri e qetë e
jetës. Nuk është dorëzim, por një njohje e natyrshme e rrjedhës së saj. Lodhej,
kërshëria, pasiguria dhe zhgënjimi nuk duken si aksidente të rastësishme, por
si pjesë e frymëmarrjes së përditshme, si elemente që japin ritmin e jetës. Kjo
kuptohet qartë te vargjet:
“Më dehin hapat që s’ndalen
pa mbërri gjëkund.”
Këtu na tregon se ecja nuk është
zgjedhje; ajo është detyrim. Lëvizja nuk është triumf; është një ritëm i
brendshëm që nuk pyet, por shpreh një të vërtetë njerëzore. Pikërisht kjo e bën
pashmangshmërinë të duket e natyrshme, njerëzore, e prekshme.
2.Titulli shërben si çelës i të
gjitha imazheve të poezisë. Stinët që ndryshojnë brenda një stine, hapat që nuk
pushojnë, honet e kohës që hapen si gojë lubish, erozionet e çasteve- të gjitha
këto janë shpjegime të gjera të një fjale të vetme: pashmangshmëri. Kur poezia
thotë:
“Si ujët e kripur
që shtojnë etjen,”
ajo tregon se edhe kur kërkojmë
qetësi, gjejmë një etje të re; edhe kur arrijmë një përgjigje, lind një pyetje
tjetër. Ky cikël i pandalshëm, i ëmbël dhe i hidhur njëkohësisht, përmbledhet
nga një fjalë kaq e thjeshtë, por që mbart brenda vetes gjithë kompleksitetin e
jetës.
3.Tensioni i brendshëm i njeriut
që kërkon dhe humbet shfaqet që në titull. Brenda fjalës “pashmangshëm” jeton një tension i fshehtë: ne kërkojmë kuptim, por
e dimë se çdo kuptim është i përkohshëm; ne ecim, por e dimë se ecja nuk na
çliron nga rrjedha e kohës. Vargjet e shprehin këtë qartësisht:
“Tërkuzë e mendimeve
të zbret, sa të mos përplasesh
honeve të kohës
thellë e më thellë
si gojë lubish.”
Pra, mendimet zbresin vetëm për
të zbutur rënien, jo për ta shmangur atë. Edhe kjo është pjesë e asaj që jeta
nuk e lejon të anashkalohet, pjesë e pashmangshmërisë që çdo njeri e përjeton.
4.Filozofia e poezisë përmbyllet
duke u kthyer tek titulli. Vargjet e fundit e shpalosin këtë në mënyrë të
qartë, ku edhe fitoret, edhe ato të voglat, marrin një nuancë të dyshimtë:
“Si ta di se fitoret e mia të
vogla
nuk janë tjetër pos
armët tua që vrajnë më ngadalë.”
Lexuesi këtu kupton se edhe drita
ka hijen e saj, edhe triumfi ka plagën e vet. Ajo që na shtyn përpara është
njëkohësisht ajo që na gërryen. Dhe kjo është pjesë e pashmangshmërisë : ajo
është thelbësore, e pashmangshme, e pakthyeshme.
Në thelb, titulli “Pashmangshëm”
nuk është thjesht një emër në krye të poezisë. Ai është porta ku ka hyrë gjithë
filozofia e vargjeve. Përmes një fjale të vetme, poezia hap derën e një të
vërtete njerëzore: përpjekjet, lodhjet, kënaqësitë dhe zhgënjimet tona nuk na
çojnë jashtë rrjedhës së kohës, por na fusin më thellë në të. Ky pranim i butë,
i hidhur dhe i bukur njëkohësisht, është thelbi i poezisë së Albina Idrizit
IV- Poezia rrjedh larg rrëfimeve
lineare dhe skemave të parashikueshme; ajo hapet si një labirint i brendshëm,
ku ndjesitë, imazhet dhe fragmentet e kohës shfaqen njëra pas tjetrës, jo
gjithmonë në mënyrë të drejtpërdrejtë, por gjithmonë me kuptim dhe tension të
brendshëm. Modernizmi i saj nuk është thjesht një formë e jashtme; ai është një
përjetim i gjallë i botës dhe shpirtit të njeriut. Stinët që shumohen brenda
një stine, hapat që nuk ndalen pa mbërritur askund, honet e kohës, çdo figurë
shërben si dritare në shpirtin e njeriut, duke treguar mënyrën se si jetojmë
dhe përjetojmë pashmangshmërinë e gjërave.
1.Poezia është ekspresioniste në
mënyrën se si tregon ankthin e brendshëm, presionin e kohës dhe dridhjen që ajo
lë mbi mendje dhe shpirt. Tek vargjet:
“Tërkuzë e mendimeve
të zbret, sa të mos përplasesh,
honeve të kohës
thellë e më thellë
si gojë lubish,”
ndjejmë një peshë të vazhdueshme
të kohës, që gërryen gjithçka, por edhe një meditim të butë mbi rrjedhën e saj.
Modernizmi shfaqet këtu në lirinë e rrjedhës së imazheve, pa skaje të ngurta. Ky
imazh është një spirancë poetike që e tokëzon tekstin në ekspresionizëm, duke e
lidhur përjetimin me dridhjen e brendshme të kohës. Vargjet rrjedhin si mendime
të tërthorta, si një përzierje e kujtimeve dhe ndjesive që ndjekin ritmin e
brendshëm të njeriut.
2.Në të njëjtën kohë, poezia
është ekzistencialiste, sepse paraqet tensionin e njeriut mes përpjekjes dhe
pashmangshmërisë. Çdo hap, çdo mundim dhe çdo fitore e vogël bart hije
humbjeje, siç duket qartë te vargjet:
“fitoret e mia të vogla
nuk janë tjetër pos
armët tua që vrajnë më ngadalë.”
ku modernizmi bashkohet me
filozofinë e jetës: çdo përpjekje njerëzore është e përkohshme, çdo triumf afron njeriun më shumë drejt kuptimit të
ekzistencës. Nuk ka dramë të shtirë, nuk ka skenar të detyruar; ka vetëm
përjetim të sinqertë, që jep thellësi dhe ngjyra të gjalla për jetën dhe
përpjekjet e njeriut.
3.Simbolika është një mënyrë
tjetër ku modernizmi dhe filozofia ndërthuren. Vargjet: “E shtohet kurreshtja që ushqen veten me veten e saj”shprehin një
cikël të brendshëm të pashmangshëm, ku kërkimi ushqen vetveten, por gjithashtu
krijon lodhje dhe tension. Stinët, erozionet, honet dhe morti qesëndisës nuk
janë vetëm figura dekorative; ato janë shenja të ekzistencës, të përjetimit të
njeriut që ndjen kohën, lodhjen dhe zhdukjen e çdo çasti. Modernizmi shfaqet jo
vetëm në mënyrën se si janë ndërtuar figurat, por edhe në mënyrën se si ato
shërbejnë për të ndjerë shpirtin e njeriut, tensionin e tij dhe
paqëndrueshmërinë e çasteve.
4.Në këtë poezi, modernizmi nuk
është vetëm një element stilistik për bukuri; ai është rrugë për të kuptuar
njeriun dhe botën e tij. Filozofia nuk shfaqet si abstraksion; ajo shfaqet si
ndjesi e thellë dhe përjetim i drejtpërdrejtë: “më dehin hapat që s’ndalen pa mbërri gjëkund.”
Ecja pa destinacion nuk është e
kotë; ajo është mënyra se si njeriu përjeton kohën, veten dhe pashmangshmërinë.
Çdo hap bëhet reflektim mbi jetën dhe mënyrë për të kuptuar se sa i prekshëm
është çdo çast.
V – Si funksionojnë figurat në
shtresimin e poezisë së Albina Idrizit?
Poezia e Idrizit nuk ndërton
imazhet duke renditur figura të veçuara, por duke i vendosur ato në një
marrëdhënie të gjallë me njëra-tjetrën. Simboli ndez dritën e vet të parë,
metafora zgjeron këtë dritë në hapësirë, personifikimi i jep frymë dhe lëvizje,
ndërsa krahasimi e zbret idenë në një tokë të prekshme. Nga ky bashkëveprim
lind një imazh që nuk është thjesht pamje, por një gjendje e tërë, një trup
ndjenjash dhe mendimesh që e bart lexuesin përtej fjalëve. Kështu, figura nuk
mbetet kurrë e izoluar: ajo bashkëjeton me figurat e tjera, i përgjigjet dhe i
kundërpeshon, duke krijuar një organizëm poetik ku secila shtresë i jep ngjyrë
dhe thellësi shtresës tjetër. Ky ndërveprim i jep dritë poezisë, një dritë të
butë që shpërndahet si një ylber i brendshëm mbi strukturën e vargut. Kështu,
poezia ndërton jo thjesht një tablo, por një botë ku lexuesi mund të hyjë dhe
të ecë përmes imazheve që rriten, zmadhohen dhe marrin formë falë këtij
ndërveprimi të heshtur mes figurave.
1.Simboli i stinëve dhe metafora
e larmisë shfaqin zemrën e brendshme që nuk pushon së ndryshuari. Vargu: “Kaq shumë stinë brenda një stine”vendos
simbolin themelor të poezisë. Stina shndërrohet në një gjendje të brendshme, në
ndryshime shpirtërore që ndodhin brenda një jete të vetme, ndonjëherë edhe
brenda një dite. Ky simbol nuk qëndron vetëm: ai bashkëvepron me metaforën e: “ndaj më josh larmia që shton kërshërinë”
ku ndjenja e shumëfishtë e stinëve bëhet lëvizje, ngjyrë dhe puls i shpirtit.
Simboli i stinës “hap derën” metaforës së larmisë dhe bashkë ato krijojnë
imazhin e një njeriu që ndryshon pandalë, kërkon dhe nuk gjen qetësi, sepse
koha brenda tij lulëzon dhe vyshket njëkohësisht. Ky ndërveprim formon imazhin
e shpirtit të shumëngjyrtë.
2.Metafora e hapave dhe krahasimi
i ujit të kripur shfaqin kërkimin që ushqen etjen. Vargu:“më dehin hapat që s’ndalen pa mbërrri gjëkund”paraqet lëvizjen e
njeriut si një ecje të pafund të brendshme. Hapat nuk janë fizikë; janë
dëshirat, pyetjet, përpjekjet që të marrin frymën. Kjo metaforë bashkëvepron me
krahasimin: “si ujët e kripur që shtojnë etjen” krijon një imazh të dyfishtë:
njeriu ecën, kërkon, dhe në vend që të shuajë etjen për kuptim, ajo rritet edhe
më shumë. Kështu, vargjet: “e shtohen
caqet pafund nga hapat pandalë / si ujët e kripur që shtojnë etjen” bashkojnë
dy figura për të formuar një imazh të plotë, prekshëm dhe njerëzor, duke dhënë
ndjesinë e kërkimit të pafund dhe lodhjes së shpirtit.
3.Personifikimi dhe krahasimi
shfaqin kohën si forcë grabitqare. Vargjet:“honeve
të kohës / thellë e më thellë / si gojë lubish”janë pika ku figura dhe
imazhi bashkohen fuqishëm. Personifikimi i kohës – hone që të tërheqin –
ndërvepron me krahasimin “si gojë
lubish”, duke i dhënë kohës trup, dhëmbë dhe rrezik. Kohës i jepet një fuqi
heshtur grabitqare që rritet ndërsa njeriu mendon se po ecën përpara. Ky varg
krijon një imazh të frikshëm: koha nuk është më abstraksion, por një qenie që
të përpin. Ky imazh përçon thelbin e poezisë: rënien e pashmangshme në humnerën
e kohës.
4.Erozioni i çasteve dhe tallja
me mortin shfaqin shkatërrimin e heshtur dhe ironinë e fundit. Vargjet:“Se cimbisjet e çasteve të zgjuara / s’janë
veç erozione tebdile / që gërryejnë pahetueshëm” paraqesin ndërveprimin e
figurave:
a.Metafora e “erozioneve tebdile” tregon rrëshqitjen e
kujtimeve dhe plakjen e jetës.
b.Folja “gërryejnë” i jep kohës një forcë mekanike, shkatërruese.
c.Fjala “cimbisje” shton element emocional, një dhimbje të imët që e bën
këtë erozion të prekshëm.
ç.Më pas ndërhyn personifikimi i
drejtpërdrejtë: “O mort qesëndisës”
ku morti merr zë, humor të zi dhe ironi; ai sheh njeriun të gëzojë fitore të
vogla, por di se çdo fitore është vetëm një hap drejt tij. Ky ndërveprim –
erozioni i kohës dhe tallja e mortit – krijon imazhin e jetës që shkrihet,
ndërsa fundi e ndjek me buzëqeshje të ftohtë.
5.Imazhi i madh i poezisë është
rezultati i bashkëveprimit të të gjitha figurave. Ky imazh i madh vulos thelbin
filozofik të poezisë: “si ta di se
fitoret e mia të vogla / nuk janë tjetër pos / armët tua që vrajnë më ngadalë”.
Ai nuk është një objekt i vetëm, një pamje konkrete, por rezultat i
ndërveprimit të figurave: simboli i stinëve që shfaq ndryshimet brenda
shpirtit, metafora e hapave që tregon kërkimin e pafund të kuptimit, krahasimi
i ujit të kripur që tregon se çdo përpjekje shton etjen, personifikimi i kohës
që e shndërron në forcë grabitqare, metafora e erozionit që shfaq shkatërrimin
e heshtur të çasteve dhe personifikimi i mortit që vendos ironinë e
pashmangshme të fundimit.
Kur këto figura lidhen dhe
ndërveprojnë, ato krijojnë një imazh të vetëm: një trup poetik që paraqet jetën
si një ecje e pashmangshme drejt thellësive të kohës, ku çdo fitore njerëzore
tretet dhe çdo çast humbet nën ndikimin e kohës dhe vdekjes. Ky imazh i madh
bëhet perceptim i plotë i jetës dhe i pashmangshmërisë së saj, ku secila figurë
i shton një shtresë tjetër kuptimit dhe ndjenjës: simboli ndez, metafora
thellon, krahasimi konkretizon, personifikimi i jep trup dhe lëvizje, ndërsa
ironia e mortit i mbyll ciklin e pashmangshmërisë.
VI –Qysh në fillim të kësaj
poezie, ndihet se Albina Idrizi i drejtohet lexuesit me një ton të qetë, të
ngrohtë dhe të butë, plot dhimshuri – si një mësuese që shëtit me nxënësit pas
mbarimit të shkollës, dhe u flet atyre pa ndjenjë autoriteti, por me një dashamirësi
e ngrohtësi prindërore. Në këtë poezi, Idrizi nuk predikon dhe nuk udhëzon; ajo
ecën me lexuesin hap pas hapi, duke ndjerë së bashku etjen e shpirtit, frikën
nga humbja dhe dëshirën për të kuptuar botën përmes rrjedhës së saj të brishtë.
Përmes fjalëve të saj, lexuesi nuk merr përgjigje të thjeshta, por ndjen
praninë e një njeriu që jeton dhe vuan së bashku me kohën, me një ngrohtësi që
mbështet dhe qetëson.
1.Brendësia e njeriut është një
mozaik stinësh, ku secila ndjenjë ka hapat dhe ngjyrat e veta. Idrizi e shpreh
këtë qartë në vargun: “Kaq shumë stinë /
brenda një stine”. Këtu, ndryshimet e brendshme nuk janë dobësi, por
pasuri, një larmi ndjesish që ndërthuren dhe formojnë shpirtin e shumëngjyrtë.
Ky imazh poetik të fton të pranosh lëvizjen dhe ndryshimin si pjesë të natyrës
njerëzore.
2.Ecja ka vlerë më të madhe se
destinacioni, ndaj dhe hapat që nuk mbërrijnë askund nuk janë humbje, por
përjetim i gjallë: “më dehin hapat që
s’ndalen / pa mbërri gjëkund”.
Lexuesi kupton se rëndësi ka të
ecësh; përpjekja vetë është akti i jetës. Çdo hap, edhe kur duket i humbur,
ushqen shpirtin dhe formon rrjedhën e brendshme të ekzistencës.
3.Çdo gjë zhduket dhe ndryshon,
si avulli që shkrin në ajër: “si
gjithçkaja / avullohet në hiç gjë, / para syve të mij”. Idrizi na fton të
pranojmë ritmin e botës dhe të mos trembemi nga humbja, sepse ajo nuk është
fundi, por pjesë e rrjedhës së brendshme, një çlirim i lehtë që i jep frymë
mendjes dhe shpirtit.
4.Kureshtja është zemra e të
jetuarit, ushqim i vazhdueshëm i shpirtit: “E
shtohet kurreshtja / që ushqen veten / me veten e saj”. Këtu kuptojmë se
njeriu nuk është krijesë që gjen gjithmonë, por që kërkon gjithmon sa më tepër
mëson dhe di. Çdo pyetje sjell një tjetër, dhe pikërisht kjo lëvizje e
pashtershme i jep kuptim jetës.
5.Tërkuzat (litarët) e mendimeve
që të zbresin thellë – “honeve të kohës /
thellë e më thellë” nuk janë armike,
por rrugë për t’u njohur me vetveten. Ato të çojnë në thellësi, por nuk të
humbin. Idrizi tregon se është normale të humbasësh në labirintet e brendshme;
e rëndësishme është të ecësh me kujdes dhe ndërgjegje. Mendimi bëhet
udhërrëfyes që të ndihmon të kuptosh kohën dhe veten.
6.Ritmi i heshtur i shkatërrimit,
i paraqitur tek: “cimbisjet e çasteve të
zgjuara / s’janë veç erozione tebdile / që gërryejnë pahetueshëm”, tregon
se çastet e mira treten pak nga pak, por jeta nuk ndalet. Humbjet e vogla
gërryejnë, por nuk shkatërrojnë jetën. Idrizi flet për pranimin e humbjes si
pjesë natyrale e ekzistencës, duke dhënë lexuesit një ndjesi qetësie dhe
maturie për ritmin e jetës.
7. Ndërsa prania ironike dhe e
hidhur e vdekjes shfaqet tek: “O mort
qesëndisës” dhe tek vargu: “si ta di
se fitoret e mia të vogla / nuk janë tjetër pos / armët tua që vrasin më
ngadalë”. Vdekja nuk godet papritur; ajo sheh, pret dhe i jep kuptim çdo
fitoreje të vogël. Idrizi e shndërron këtë prani në një mesazh të bukur dhe
shumë njerëzor: jeta bëhet më e çmuar sepse çdo çast dhe çdo fitore janë të
rrjedhshme dhe të lidhura me pashmangshmërinë e kohës. N jë përfundim të tillë
e jep vetëm një njeri me një përvojë të gjatë jete ose me një shikim apo vëshgim
të thellë të saj. Idrizi ka provuar se zotëron të dytën.
Sarandë, nëntor 2025
Pashmangshëm
Kaq shumë
stinë
brenda një
stine,
ndaj më josh
larmia
që shton
kërshërinë,
më dehin
hapat që s'ndalen
pa mbërri
gjëkund,
të harroj
vazhdimisht
si si
gjthçkaja
avullohet në
hiç gjë,
para syve të
mij.
E shtohet
kurreshtja
që ushqen
veten
me veten e
saj,
e shtohen
caqet pafund
nga hapat
pandalë,
si ujët e
kripur
që shtojnë
etjen.
Tërkuzë e
mendimeve
të zbret, sa
të mos përplasesh,
honeve të
kohës
thellë e më
thellë
si gojë
lubish.
Se cimbisjet
e çasteve të zgjuara
s'janë veç
erozione tebdile
që gërryejnë
pahetueshëm.
O mort
qesëndisës,
si ta di se
fitoret e mia të vogla
nuk janë
tjetër pos
armët tua që
vrajnë më ngadalë.
