Timo Merkuri

 

QASJA MODERNISTE E NJË TREGIMI

 

Nga Timo Mërkuri

Tregimi i Fatmir Terziut, "Uji i syve është më i bukur se lumi," spikat për disa veçori që e bëjnë të veçantë dhe të paharrueshëm. Këto veçori janë të ilustruara përmes pasazheve të tregimit, duke dhënë një ndjenjë të thellë dhe prekëse për lexuesin.

Së pari, tregimi shqyrton thellësisht temën e vetmisë dhe të kujtimeve. Protagonisti përballet me kujtimet e fëmijërisë ndërsa përjeton vetminë në të tashmen. Pasazhi "Kam lexuar shumë tekste prekëse për vetminë. Vetminë e fatit si mënyrë jetese. Tekstet më kanë çuar gjatë leximit, ose në depresion, ose në dëshirën shtazarake për të vrapuar dhe për t'u fshehur nga një fat i tillë" tregon qartë këtë ndërlidhje mes së kaluarës dhe së tashmes dhe se si kujtimet e fëmijërisë ndikojnë në përvojat aktuale të protagonistit.

Së dyti, tregimi krijon një kontrast të fuqishëm kulturor mes jetës në Ballkan dhe asaj në Angli. Në pasazhin "Ngaqë u shfaqa në këtë shoqëri të sofistikuar si një elektron i lirë i fryrë nga Ballkani në këtë ishull të rregullt, në dy muajt e para të ardhjes sime në South Yorkshire... nuk e kuptova kush ishin këta njerëz dhe pse i përkisnin Ianit," ky krahasim thekson ndryshimet në stilin e jetesës dhe pritshmëritë shoqërore, duke ofruar një perspektivë të re dhe shpeshherë humoristike mbi këto dallime.

Simbolika dhe metaforat janë gjithashtu elementë të rëndësishëm në tregimin e Terziut. Krahasimi mes lotëve dhe lumit, siç shihet në frazën "Uji i syve është më i bukur se lumi," nxjerr në pah bukurinë dhe rëndësinë e ndjenjave personale, duke theksuar se emocionet e brendshme janë më të vlefshme se përjetimet e jashtme. Kjo frazë përdoret nga protagonist në një moment të vetë-reflektimit, duke treguar përpjekjen e tij për të kuptuar dhe për të përballuar emocionet e tij.

Paraqitja e personazheve dhe ndërveprimeve shoqërore është një tjetër aspekt që e bën tregimin të veçantë. Personazhi i Ianit dhe rrethi i tij social përshkruhen me detaje të hollësishme, si në pasazhin "Ian, një shok anglez i saponjohur... mësues në një shkollë me fëmijë me aftësi të kufizuara dhe menaxhues i aftë diadaktiko-pedagogjik, ishte i shkalthët për festat e tij spektakolare." Ky përshkrim tregon një botë të sofistikuar dhe shpesh të çuditshme për protagonistin, duke nënvizuar absurditetin dhe sipërfaqësinë e marrëdhënieve moderne.

Stili i narracionit është i rrjedhshëm dhe introspektiv. Mendimet dhe ndjenjat e protagonistit ndërthuren me përshkrimet e mjedisit përreth, duke krijuar një ndjesi intime dhe personale që e lidh lexuesin me tregimin. Kjo përshkruhet në pasazhin "Sapo kisha filluar të qetësohesha me uiski nga trauma intelektuale që më kishte shkaktuar biseda, kur më përfundoi një surprizë tjetër," ku narratori kalon nga përshkrimi i ndjenjave personale te ndërveprimet shoqërore.

Në fund, kthimi i protagonistit në kujtimet e fëmijërisë dhe urtësinë e gjyshes së tij sugjeron se ndonjëherë paqja dhe kuptimi mund të gjenden duke u kthyer te rrënjët tona dhe te urtësia e thjeshtë e së kaluarës. Fraza "Kështu, fillova të përsëris: - Uji i syve është më i bukur se lumi! Dhe përsëri: - Uji i syve është më i bukur se lumi!" thekson këtë ide, duke treguar se kthimi te kujtimet e fëmijërisë mund të ofrojë qetësi dhe kuptim.

Pra, tregimi i Fatmir Terziut është një eksplorim i ndjeshëm i vetmisë dhe marrë-dhënieve shoqërore, që kombinon simbolikën e pasur, humorin dhe introspeksio-nin për të krijuar një vepër letrare të paharrueshme.

II- Kemi thënë se Fatmir Terziu si krijues përdor një stil modern sin ë poezi ashtu dhe në prozë dhe jemi shprehur për nivelin e krijimtarisë së tij. Por menduam të ndalemi te qasja modern që shfaq te ky tregim Terziu përmes disa karakteristikave të veçanta. Është io njohur fakti se modernizmi në letërsi shquhet për thyerjen e formave tradicionale dhe eksperimentimin me strukturën, stilin dhe temat. Ja si pasqyrohet kjo qasje në tregimin e Terziut:

1.Tregimi ka një strukturë jo-lineare, ku rrëfimi kalon nga kujtimet e fëmijërisë te përjetimet aktuale dhe reflektimet e protagonistit, duke krijuar një ndjesi fragmenti - mi dhe introspektive, karakteristikë tipike e modernizmit. - Filimi i tregimit përqendrohet në kujtimet e fëmijërisë dhe mjaurrimat e maceve, duke kaluar më vonë te përjetimet aktuale në Angli dhe ndërveprimet shoqërore.

2.Modernizmi shpesh përqendrohet te ndjenjat e alienimit dhe vetmisë. Protagoni-sti i këtij tregimi përjeton një ndjenjë të thellë vetmie dhe izolimi në mjedis të huaj. Vetmia përshkruhet si një përvojë ekzistenciale dhe një temë qendrore e jetës së tij. – Paraqitja e leximit të librave për vetminë dhe reflektimet mbi fatin e tij tregon një introspeksion të thellë dhe një ndjenjë të alienimit shoqëror.

3.Tregimi ofron një kritikë të nënkuptuar të shoqërisë moderne dhe marrëdhënieve sipërfaqësore të saj. Ndërveprimet e protagonistit me njerëzit në Angli shpesh janë të mbushura me absurditet dhe sipërfaqësi, duke reflektuar një kritikë moderniste ndaj shoqërisë bashkëkohore. Vetë përshkrimi i festave të Ianit, me ushqime dhe pije të bollshme, por pa thellësi emocionale, pasqyron këtë kritikë.

4. Tregimi përdor simbolika të thella, si krahasimi i lotëve me lumin, për të shprehur ndjenja dhe përjetime shpirtërore. Kjo thellësi simbolike është tipike për modernizmin, ku shprehjet metaforike përdoren për të eksploruar ndjenja të ndërlikuara dhe abstrakte. Fraza "Uji i syve është më i bukur se lumi" sugjeron se ndjenjat personale dhe emocionale kanë një bukuri dhe rëndësi të veçantë që tejkalon përvojat e jashtme.

5.Stili i tregimit është i rrjedhshëm dhe shpesh i fragmentuar, me kalime të papritura mes përshkrimeve dhe refleksioneve. Kjo teknikë narrative krijon një ndjesi të çrregullt (të fragmentuar)dhe të ndërlikuar, duke reflektuar gjendjen e brendshme të protagonistit.Kështu psh,  kalimi nga përshkrimi i një mjedisi social në reflektime të thella mbi vetminë dhe kujtimet e fëmijërisë krijon një stil të ndërlikuar dhe introspektiv.

Në përmbledhje, qasja moderniste e tregimit të Fatmir Terziut pasqyrohet përmes një narrative fragmentare, introspeksionit të thellë, kritikës sociale, përdorimit të simbolikës komplekse dhe eksperimentimit me gjuhën dhe stilin. Këto elemente e bëjnë tregimin një shembull të shquar të modernizmit në letërsi.

 

Sarandë, më korrik 2024