Poezia e dhimbjes qytetare

Poezia e dhimbjes qytetare

Nga Qazim Shemaj

Poezia të josh si harku i ylberit: ja sa ta arij atje, ja sa ta kaloj këtu, por asnjëherë nuk mundesh ta kapërcesh.

Shumica e njerëzve joshen në rini, por ka nga ata që  rendin gjatë gjithë jetës pas saj: gënjehen, lumturohen, zhgënjehen dhe s’i humbasin shpresat. Ka një kategori njerëzish që e pandehin të lehtë dhe kujtohen të meren me poezi pasi dalin në pension, pasi kanë mbaruar punët më të ngutëshme sipas tyre.

Këtyre njerëzve duhet tu kujtojmë se poezia nuk është e lehte, nuk është punë invalidësh, sakatësh apo klanesh, përkundrazi është e vështirë si gjithë gjërat e vështira si lufta, si liria, si fjala njeri…

Të mbetesh njeri kur njeriun e sulmon hipokrizia, varfëria, korupsioni, mëkati, prostitucioni, droga…nuk është e lehtë. Po kaqë të vështirë e ka dhe ajo, më njerëzorja dhe e bukura, poezia. Ajo sulmohet nga grafomanë, mediokër, delirantë, nga propaganda e keqe, nga fjalomania, nga klanet etj,

Botohen shumë libra me vargje, botohen shumë vargje nëpër gazeta. Ka krijime të mira, të dobëta dhe antipoezi, pa kurrëfare vlere.

Unë besoj me bindje të thellë se poezia e vërtetë  shpreh karakterin e poetit, botën e tij, ka fytyrën e të zotë. Ndoshta poetët nëpërmjet unit lirik kanë më shumë se kushdo privilegjin për të shprehur identitetin e tyre. Kështu që edhe pa i njohur drej per drejt, poezia e tyre na tregon shumë për ta.

Para pak kohësh lexova vëllimin poetik “Loti i detit” të poetit Timo Mërkuri, botim i “Neraida”. Një libër modest, që nuk dua të fyej modestinë dhe natyrshmërinë e tij me fjalë të fryra dhe superlative, siç është bërë zakon të shkruajnë jo rrallë për njeri tjetrin delirantët dhe të patalentuarit. Një libër i vogël me 61 faqe, por me botë të pasur. Më vjen natyrshëm të heq një paralele të mendimit tim me një poezi të autorit: “Në atë trup të vogël Aristidh, ku e kishe gjithë atë zemër”.

“Timo Mërkuri rron me poezinë si guri me durimin. Esencial në prezantimin e detajit poetik deri në thelbin e fjalës” shkruan në parathënie të librit poeti i mirënjohur Niko Kacalidha.

Poezia e Timo Mërkurit është poezi me nerv, me dhimbje, me shpirt. Një nga mjetet e tij stilistikore të përdorura më me sukses në vëllim është personifikimi, shpirtëzimi i sendeve, objekteve, dukurive. “Heshtja pi duhan në dhomën e pritjes, vjeshta përdhunohet e hutohet si gjimnaziste, të dielat e marsit shkojnë rrugëve të qytetit veshur me të zeza”…

Dhimbja e poetit Timo Mërkuri është njerëzore, e sinqertë, qytetare. Atij i dhimset sofra e varfër e Atdheut me një  fetë bukë, lyer me dritë hëne, fushat e Vurgut që s’u pluguan, kujtimi i të vëllait, fshati i refugjatëve ku këngët lindin si fëmijë të vdekur dhe s’ka kush ti varrosë, atij i dhimbet Otrantoja me dallgët si duar fëmijësh dhe grash, varrezat e qytetit që po zgjerohen, mëmë Kania që i ka vënë çdo trëndafili nga një emër nipi dhe mbese, atij i dhimbset hëna, hëna e Atdheut, që largohet mbi dallgë dhe ai trëmbet mos hëna bëhet prostitutë.

“Vajzë e bukur, që si pulëbardhë

                                            a si ëndër Afërdite

Dola apo do zhytesh në thellësitë e detit

Kam ndrojtje të të afrohem

                                        Lumturohem duke të parë

Po kur shoh për ku je nisur

                                              më vjen të ulërij”

(Një vajzë po hipën në target” fq 25)

Në dhimbjen e tij nuk ka asgjë të shtirur, asgjë për modë, asgjë meskine. Ai nuk vë kuje pse s’ka një veturë, pse s’ka një lokal apo pse nuk i shkon mirë biznesi. Në dhimbjen e tij ka dinjitet, s’ka të çjerra e të bërtitura. “Heshtja pi duhan në dhomën e pritjes”.

“Ditë e zakonëshme. Bisedat

si lumenj derdhen në digën e dhimbjes

e në sytë tanë vezullon trishtimi.

Kemi haruar të qeshim. Mbrëmjeve

teksa rimë në boshësi dhe heshtje

shohim se si yjet poi kin drejt mërgimit.

Vallë asnjë yll s’do ndrijë mbi qytet

dhe asnjë djalë s’do fërshëllejë në rrugicë?”

(“Ditë e zakonëshme” fq 15)

Imtësitë poetike janë të gjetura, me forcë përgjithësuese, të përdorura me masë, pa teprime.

“E vrava armikun tim. Tani

nëna e tij, veshur me të zeza, po qan me ligje.

Po pse kaq shumë i ngjan nënës sime?”

(Vrasje, fq 39)

“S’e kuptuam kur erdhi vjeshta.

                                                 Veç kur pamë

gjethet e rëna, si copëra fustani

                                                  grisur më dhunë

dhe bajamen e vogël që dridhej në erë

                                                   si një vajzë e përdhunuar.

Atëherë vumë re

se gjimnazistet shkonin

                                         rrugës të menduara”.

(Vjeshta e përdhunuar” fq 21)

Poeti e respekton nddjenjën dhe fjalën e vet, nuk e shpërdoron. Kjo i ka siguruar autorit një lakonizëm të admirueshëm që duhet ta ketë parasysh çdo krijues i ri (apo i vjetër) që bëhet merak se sa kilogram libra duhet të botojë në vit.

Poezia s’korret me draapër, as mbushet me lopatë, ajo ëhtë e shtrenjtë si loti, si ujët e pakët, e rrallë si gurët e çmuar, e beftë si manushaqe.

Është meritë në radhë të parë e autorit të këtij libri, që na ka dhënë krijime të bukura, të ndjera, lakonike, por edhe të redaktorit Niko Kacalidha, që ka punuar me respect dhe dashuri mbi një libër me vlerë.

Kjo besoj se vlen për çdo redaktor serioz.

Respekti për punën e një krijuesi nuk shprehet me fjalët e fryra në parathënie, siç ndodh shpesh në disa libra të rinj, por me përkushtim për të zgjedhur vlerat e vërteta.

I urojmë poetit Timo Mërkuri pasuri detajesh e motivesh, besnikëri ndaj natyrës së vet poetike.

Gazeta “Drita” më 24 Tetor 2004.