KËSHTU I KËNDOHET DASHURISË

KËSHTU I KËNDOHET DASHURISË

Përsiatje mbi vëllimet poetike “Hyjnorja ime je ti” të Sabit Rrustemit

Nga Timo Mërkuri

Gjatë leximit të përmbledhjes poetike dy vëllimëshe “Hyjnorja ime je ti” të Sabit Rrustemit m’u krijua vetiu një qetësi shpirtërore apo m’u vetë imponua një ndjenjë heshtjeje, e ngjashme me atë në  një lutësore kishe. Një lexim i ngadalshëm, i ndërprerë shpesh si një frymarje nga ankthi, një kalim i fletëve me heshtjen e bërjes së kryqit, një përulje e lehtë e kokës mbi tekstin e poezisë thua se përulesha mbi ndonjë ikonë dhe në fund një dritë që vinte prej tekstit, sikur brenda tij të ishte ndezur ndonjë qiri si në të dielën e Pashkës së Madhe. Kjo ndjenjë dukej se  reflektohej  në subkoshiencën time nga vargjet e poezive… E diela e dashurisë….Le të jetë kjo dita e falje-ve / për mëkatet që nuk i themi/   E diel e dashurisë/qoftë çdo ditë…teksa ti këndon lutjen e re… Hyjnesha ime/ mos më le pa atë që ma more…dhe...Hyrjnorja ime/ e kam pritur këtë orë lumturi-mi/kam jetuar/për ta dëgjuar magjinë e këtyre buzëve…të dua.

1-Për  këtë  gjëndje të krijuar ndikimi nis që nga titulli i dy vëllimeve poetike, titull që hyjnizon , shënjtëron femrën, dashurinë për ‘të dhe poezinë kushtuar asaj,  “Hyjnorja ime je ti”, titull  që dëshmon për ngritjen në altar shënjtërimi të femrës pikërisht për shkak të ndjenjës së dashurisë, asaj ndjenje që aq shumë është penguar me doke e kode zakonore në jetën shqiptare, që shpesh është tulatur nga dëbora dhe ngrica kanunore  por gjithsesi ka mbirë si manushaqe e prillit në mes të dëborës...Më ftove sërish  për një dashuri/kur të vijë tjetër ditë/ tjetër festë në atë planet /që e gjetëm pas mijra vjet ecjesh/ dashurish// Imja Hyjenshë…dhe  erdhi në jetën tonë e pastër dhe e bukur…U rrëzuan lisat/ si fijet e barit/ zunë udhën/ n’të fund të livadhit/ E dashur/ eja shtegut të ballit/ rreth qerpikëve të djegur mallit…apo shkuan e morën djemtë …E dashur më prit se kthehem/ përmes një gjethi në pranverë/një kënge në verë/apo një fryti në vjeshtë/… Ngricat nuk i presim/I shkrijmë me dashuri …madje edhe duke u kërkuar ndjesë …Më fal dashuria ime,/ më fal/ se shumë më ke dashur/e pak të kam përfillur…duke e ndriçuar në këtë mënyrë me dritën e prozhektorëve të së sotmes moderne vizionin e saj të djeshëm, lënë në haresë, duke shpërthyer hovshëm në hare...Sa më ke munguar-oooh/si më ke rizgjuar/më ke hyjnuar brenda yllësisë sate…E lexoj dhe rilexoj vargun me cilësimin “Hyjnorja ime” dhe ndër-mënd më vjen  Albert Camus  që, ndërsa nisej për në Paris, në letrën e tij të fundit drejtuar të dashurës shkroi… .Po vij e dashur…dhe në fund të letrës shtoi “Të bëkoj me gjithë shpirt”. Ajo qe fjala e fundit që shkroi në jetën e tij të ndërprerë tragjikisht nga aksidenti i  atij fillim janari 1960 në moshën 47 vjeçare. Poetët e shënjtërojnë dashurinë dhe vajzën e dashur me shpirt dhe me vargje, sepse zotit i pëlqen poezia. Jo më kot edhe hymnet kishtare janë thurur në formë poezie.

2- Të gjithë poetët kanë shkruar poezi dashurie, madje shumë prej tyre kanë shkruar poezi tepër të  realizuara dhe të ndjeshme, poezi që ndrijnë nëpër vëllimet e tyre poetike si copëzat e floririt në rërën e lumënjve. Por poezitë e tyre kanë qënë të vetmuara nëpër ato, si një vajzë e bukur që ka humbur rrugën nëpër pyll. Ca më tëpër që këndvështrimi i  këtyre poezive ka qënë kryesisht dhimbja e një dashurie të parealizuar për arsye të ndryshme, qoftë shoqërore apo refuzime dhe braktisje individuale. Sado të realizuara artistikisht që kanë qënë, të linin një  ndjenjë trishtimi në

shpirt..

 2.a-Përkundër kësaj dukurie, përmbledhja dyvëllimëshe  e Sabit Rustemit “Hyjnorja ime je ti”, e mbushur me  krijimtarinë gati dyzet vjeçare të autorit është si një pyll vetëm me pemë e fidana dashurie. Është rasti i parë në letërsinë shqipe që jipet një përmbledhje e tillë vetëm me poezi dashurie, leximi i të cilave të fut në një botë gati magjepëse.

 Poezia është kënga e dashurisë (klithmë dhimbjeje apo hymni i saj), madje edhe perëndia e poezisë, Apolloni me harpën e tij  këndonte vetëm këngë dashurie, duke ngjallur hare në Olimp. Që nga antikiteti na vjen mesazhi  se dashuria dhe poezia janë  të perëndishme që jetojnë në simbiozë me njera tjetrën. Natyrshëm poezia shkon te lexuesi (dëgjuesi) nëpër-mjet leximit apo dëgjimit, por në poe-zinë e Sabit Rrustemit ndodh diçka e ndjeshme, duke e lexuar (apo dëgjuar) këtë poezi, lexue-si /dëgjuesi lëviz drejt saj dhe hyn brenda në botën e poezisë, duke u bërë pjesë e saj nëpër -mjet përjetimit të poezisë. Fenomeni i depërtimit të lexuesit brenda poezisë ndodh sa me lexues entusiazt dhe  të kualifikuar aq dhe me poezi të arira artistikisht e shpirtërisht. Të dy këto element i ka poezia e Sabit Rrustemit, ndaj është e natyrëshme dukuria e cituar. Në Malin e Çepurit e ka selinë poezia e Sabitit si Apolloni në Olimp…Fle rrëzë Çepuri/erën e tij prej mali thith …Tërë natën e lume/nëpër faqe lulesh e gjethesh / strukem / e nuk bëj zë…, duke kërkuar dashurinë…të shoh në çdo lule/peme e flatër zogu…sepse edhe vendi ku takohen të dashuruarit është i shënjtë ose shënjtërohet me dashuri  …Çepuri/ deri n’atë kup të qiellit shpërthen/për Ty moj Peri… Aty ku takohemi/në cilëndo botë/përmes të përzjartës dashuri/diell të ri krijojmë… Të krijosh një diell të ri do të thotë të krijosh një botë të re, të krijosh një jetë të re. Këtë magji e ka vetëm dashuria dhe e pasqyron magjishëm vetëm Sabit Rrustemi. Lexojeni dhe jetojeni poezinë e tij, më të bukur do ju bëjë, ju siguroj unë.

2.b-Por ajo që karakterizon natyrën e këtyre poezive është poziviteti, besimi absolut në dashuri pa asnjë paramendin. Dhe më kryesorja, ky besim është i dyanshëm, i djalit te vajza si dhe i vajzës te djali … Nuk mërzitem në pritje/as zhgënjehëm prej saj/duke pritur ardhjen tënde/…Të ndjej dhe në pritje…/pres derisa pritja të gjunjëzohet/prej pritjes sime….sepse …ti je e tëra  me mua edhe kur je larg…prandaj…Veten time e përpive me vete e more /sakaq një perde të kaltër sysh më lëshove/ derisa u fshehe në një yllësi të re/brenda qerpikëve të mi…. Këtë fat ma fali jeta/të të ndjej/ e të të ringjall/në secilin çast…dhe unë….E shijoj/ ashtu siç shijohet një lule/ e dua/ më shumë se sa duhet një lule…Ajo qëmoti ka mbirë në mua/shtat ka lëshuar/dhe unë/oh unë/I mjegulluar syshnga ëndra të përnatëshme/çuditërisht nuk e kisha vërejtur/derisa më zgjoi aroma e saj…

Vargjet…Çepuri shkrihet nën diell vjeshte/njësoj si unë tek Ti/nën atë zjarr dashurie/Zgjate zot këtë ditë / mos të na ikë pa u kthyer dhe ajo stinë/   / Tek buzët që ëmbëlsohen me zjarmi… jeho-jnë si një psalm dashurie shpateve të Çepurit. Me siguri që ky duhet të jetë mal i shënjtëruar me dashuri, e vlen të shkosh për pelegrinazh njëherë aty përderisa poeti ja afron vajzës aq ëmbëlsisht e ngrohtësisht... E dashur/ po e deshe malin/qe ku jam/po e lype detin/qe ku e ke/në shpirtin tim/ dhe mua të tërin/diku thellësive të tua/të paprekura.  Ç’mund të të afroj më shumë/pos shpirtit tim/të rinuar prej dashurie…,sepse poeti është i bindur se … Nëse nuk i këndoj asaj që dua/as Librat e Shënjtë s’më falin/e le më të gjallët. Asaj që dua nëse nuk i kendoj / nuk shpëtoj prej mëkatit…

3-Të dashurosh do të thotë të japësh, të dhurosh ndjenjë e siguri, të lutesh e të falesh për tjetrin e jo për vete. Dhe poeti di të dashurojë dhe të lutet… falem/dhe i lutem zotit/ bëje ma të bukur/çdo ditë mbas sotit…sepse poetit i intereson dhe kërkon… vetëm shënjtërimin e saj…

3.a-Të dashurosh do të thotë të besosh te dashuria siç beson Sabit Rrustemi… Ajo mund të vijë me ditën/mund të fshihet me natën/mund të mos bëjë zë/me ditë e net/ Mund të mbyllet si lulja/ nën  petale të blerta/me muaj e me vjet…unë do ta ndjej/orë e çast/në secilën sekondë/OrëZemra do ta kujtojë/si tash...Por ti mo ski frikë/ecë e plotë/si Hëna në t’pesëmbëdhjetë/qiellit të kthjelltë / shndrit syve të mi/…/Një puthje që fluturon ajrit/assesi nuk të tremb/…

3.b-Të dashurosh do të thotë të përkujdesesh për vajzën që dashuron, siç përkujdeset Sabit Rrustemi kur thotë… Nuk do ta trazoj/ as dhe me një puthje/se mos ta prish atë ëndër/ brenda së cilës më ke fshehur… Kësaj nate që fryn/i tëri jam tek ty/  /Nuk lejoj të të trëmb/as edhe një ëndër / përpos puthjes sime…Nuk do tia prish gjumin/a ëndrën e re që thurr/dhe njëmijë vite po u vonua /s’do ta urrej…Ajo vjen me një trokitje luleje… duke pritur ditë e natë/ atë trokitje/ me aromë luleje…, a mund të thuhet më bukur se kaq? Djaloshi i drojtur, sit ë gjithë djemtë e dashu-ruar  nuk dihet në flet a bëlbëzon me vehten… Veç nga larg t’shikoj/e kënaqem kur të shoh si çelesh ….Ty veç të ndjeva/ oh sa të ndjeva/e nuk të preka… Se ç’na kujton  përjetimet e dashuri-së së parë me këto vargje o Sabit Rrustemi, të lumtë pena.

4-Dashuria të bën më të bukur dhe më të mirë, të pasuron dhe ëmbëlson fjalorin dhe shpirtin … Hape zemrën moj e uruar/qofsh e fushës a e malit zanë/ hape e mere këtë varg…Ai varg që rend pareshtur/që troket e spushon/ jam unë moj e mirë…, shihe me sa ëmbësli  flet autori, me një ëmbëlsi perëndie. Thua se është i mishëruar te vargu si zoti te fryma e shënjtë. Vetëm kështu shkruhet për dashurinë.

 Dhe vajzës së dashuruar vetëm kështu i flitet… aromë e shpirtit tim.… zemra trëndafilore… Lule e Jetës Sime/emblem dashurie… Orëzemra/në dymbëdhjetë dritare/trokiti/dymbëdhjetë herë/për tu bërë një me ty/përmes puthjesh ….Mermë në krah të gjirit tënd/më përkëdhel si puhi/e ma vajto njëherë/sall dhe njëherë atë synë e zi/ tek jep shënjë për nën lamë/ tek ai bli lahet me hanë/e flokët i than me timin zjarr/ /Ndizem sa herë mendoj për ty…me një fjalor të ëmbël, të ngrohtë e të zgjedhur ku fjalët të rrjedhin si lotët prej syrit…Adresa më e ndritur je Ti/ ditë e Mbarë/ Botës sate i mbrekulluar mbes/Nën strehën tënde pushoj/përmes një Nate të Mirë/ me Ëndrën e ëmbël ma dhuron/kujtimin që s’vdes/ Me ty jam/dhe atëherë kur do të lë/pa Lamtumirë. . me një dëshirë e një premtim.. Po vij qetaz/pa të trembur/ vetëm për një ëndër të pafund/me mua…sepse… Më ndez lehtë përmes një fjale./   Prush bëhem i tëri/nga përndezjet e gjuhës sate/  / A nuk shtrihet edhe mbi ty/kjo valë zjarmie/a nuk të ndez si mua/ajo ekstazë mrekullie/ lugut të dafinës/krojeve të venerës/tek ajo majë mali/ në plisore…

4.a-Interesante në këto poezi është fakti se e njëjta ndjenjë dhe i njëjti mendim a siguri është te të dy të dashuruarit, edhe pa komunikuar me njeri tjetrin, thua se kemi të bëjmë me një ndjenjë tele-patie… Ende nuk jam nisur/as zë kam lëshuar/ /Si nuk të mposhtën pritjet/ a s’ma thua e dashur? ... Nuk arita të të ruaj nga vetja. As Veten time nga Ti… Dhe mbete Lulja e Dashurisë/ për shpir-tin tim… Shih sa bukur e shpreh poeti dëshirën e tij… Në se kjo natë vjen me ty/mirë se ardhtë/ po erdhi vetëm/ do ta përzë…madje dhe atëherë kur duket sikur s’vjen… Në cilën rrembë je fshe-hur/ e po më prêt moj grishë Çepuri… Ajo hyri tërësisht në mua/duke kaluar portat/ oborrin / shkallët /pas një fjale të vetme/ /Theu dhe drynat e ndryshkur/ dhomave të shpirtit/ Pushtoi çdo gjë timen/të dëshirtë/të ëndërt/  /Aq sa s’mund ta dëboj më...

5-Sabit Rrustemi ka përdorur një fjalor poetik dhe figuracio të natyrshëm dhe pa sforcime, i cili bën që poezia të lexohet e ndjehet me një kënaqsi të njëjtë me thithjen e ajrit të pastër pranveror, duke treguar në këtë mënyrë elegancën e gjuhës sonë në meloditetin e poezive të tilla por edhe mjeshtërinë e tij poetike.. /…Rrobat lozin në ballkon me gjuhët e erës/Dashuri a ime/gjithësia jote unë jam/ në fronin e zemrës të mbaj …Me ag/fillon vetëm njera pjesë e ditës./  Pjesa tjetër/ nuk mbyllet pa ty…Nuk e trazoj këtë krua/ ku pinë ujë buzët e tua…Le të bjerë shi me erë e furi/le të bjerë/vetëm le të bjerë/…/ Pas shiut shfaqesh Ti hënë e plotë/ në qiellin e syve të mi.…mbeta nën atë strehë zemre/tek ata sy/…që edhe kur të befason me kthesat e ligjërimit, të krijohet përshtypja se ishte diçka e pritëshme, ndonëse jo kaqë fine… Në një cep të vetmisë sate/…hyra fshehtas përmes erës//  Lule e shpirtit nuk je vetëm/të përftohem pa pushim… Ç’fat i  pashkruar/  Ëndrat e natës/nuk ikin në mëngjez/…Shtegëtimet e tyre/shpesh digjen nëpër bebëza…ose …Me hënën në Pesëmëdhjetë/u mbarsën retë/ Ra shi e shi/tokës së etur gjithandej /solli paqe/ Dhe ty mbi qiellin tim/ si Pogaqe…

Vargjet e tij të lira me një dendësi mendimi që shkojnë rrugëve të  poezisë në strofa dy a tre a pak më shumë vargje, si djem të dashuruar duke fërshëllyer lehtazi melodi. Se poezia e Sabit Rrustemit është plot melodi, si pylli në pranverë ku veç zogjve këngëtarë edhe gjethet fëshfërinjë melodi.

Sabit Rrustemi shkruan  me vargje të lira përgjithësisht, por poezitë e tij të dashurisë vetëm

me vargje të lira, grupuar në strofa me një, dy a pak më shumë vargje mund të shkruhet. Prandaj ngjajnë strofat e poezive të tij si grupe djemsh adoloshentë që shëtisin rrugëve të Gjilanit gjer  pas mesnate, të zhurmshëm e gazmorë. Në botën e dashurisë së sabit Rrustemit ska vend për vargje të rregullta si skuadra ushtarësh në parakalim. Duhet të jemi të ndërgjegjshëm se çdo poezi ka një natyrë vargu që i përshtatet. Sabiti e ka gjetur vargun  që e prezanton poezinë e tij, ashtu si velloja prezanton së largu nusen.

6-Poeti i këndon dashurisë si një ëndre të bërë realitet vetëm për ‘të personalisht dhe për pasojë,  ka bindjen se ai, i dashuruar do jetojë përjetësisht, se vetëm ai e njeh dhe e ka provuar dashurinë, çelësin e përjetësisë… Bota gënjehet nëse mendon/se mund të jetojë pa ne/e dashur…Ajo ëndër që nuk po e shoh/dashuria ime është./  /. Vetëm po e ndjej se e dëshiroj/ orë e çast po e jetoj...ti je e paprekëshmja ime/..ëndër që nuk shihet/e një jetë të tërë kërkohet… Ecejakeve pas një ëndrë/na mërdhinë fjalët/   / E dashur/acar fjalësh mërdhiu dhe motin/ Mua jotja mungesë … sepse……kjo botë/ është krijuar nga dashuria…

7- Të befason dhe të mrekullon  këndvështrimi i autorit për dashurinë, që nga elementët personal tek ata të natyrës, nga subkoshienca njerëzore te elementët atmosferikë. Stinët janë thjeshtë kohë dashurie dhe koha varion sipas gjëndjes së tyre shpirtërore  … Të prisja pas Lame/ te Pojata / Të prisja/ e s’vinte as hëna…Qielli mrolej/frynte/binte shi. Ti strukeshe/flije në sytë e mi… Prilli i  trimërisë/ ruan lulen e Dashurisë/ në dritaren time…E kam parë në ëndër/ ëndrën time…E shtuna / mbledh fundjavën/e ik e vetme. Ti / fshehur botës/strukesh në mua/për një të nesërme tjetër. Të dielën do pushojmë/ në sytë e njeri tjetrit/do të lutemi/do të falemi pafundësisht /vetëm për dashurinë…Shiu/dhimbjen nuk e lau/as flladiti. Vetëm ajo kur trokiti/një botë e fjetur/ u shpërgjum /e lindi...

Kjo është poezia e vërtetë e dashurisë që lexohet me ëndje, që rilexohet e admirohet, poezia ku befasohesh nga larmia e figuracionit poetik, madje të dëshirosh të jesh personazhi i tij në vargje…. Deti shtrihet para meje/si një mashtrim  ri….Në eter diku/pa oksigjen mbeti kumti... Përmes dashurisë lëshon farë/e mbin mu në zemër/Lulja e Shpirtit. Rrënjët e saj / ujiten me puthje,… ose elegance e paraqitjes së misionit të poezisë si lajmëtare e dashurisë … Ai varg i tëri jam unë/që prehje kërkon në tëndin gji/shpirti im i fshehur në poezi… E dashur rri e qetë/..një varg poezie do të nis andej ku je/ për të thënë atë magji jete me dy fjalë…apo qasja me motive  popullore të situatave dashurore… Mollëzat kuq si gjaku/ruhen për majë bajraku. Pa treqint martina e nji mal pritjesh/ajo nuk futet në gji…Dada Hanë namë e s’pranë/t’shitoftë shita qi na le pa zemër/oj Zanë…

 Mund të citonim shumë vargje, madje çdo poezi mund të citohej lehtësisht në këtë shkrim dhe nuk do ishte gabim, sepse të gjitha poezitë e përfshira në përmbledhjen dyvëllimëshme janë përzgjedhur me kujdes e shije, si gurët e zgjedhur, gdhëndur e latuar për të ngritur muret e një kulle, të aftë që të përballojë  vrunduj ere të kritikës dhe peshën e dëborës së harimit.

Me këtë  përmbledhje Sabit Rrustemi dëshmnoi se është një poet lirik i rrafshit të epërm të poezisë, deri tani i pa krahasuar me asnjë tjetër për poezinë e dashurisë. Individualiteti dhe bota e tij poetike e pasqyruar në këtë përmbledhje flet shumë dhe qartë dhe, së paku në këtë fushë është një botë  për eksplorim.

Ndaj dhe mbyllja e fletës së fundit të kësaj përmbledhjeje mbart nga unë dhe një falnderim për Sabit Rrustemin që na pruri një poezi rinore, të pastër dhe të bukur dashurie, duke na treguar se si shkruhet e si duhet të shkruhet sot për dashurinë.

Sarandë, më 28.01.2020

PRINCESHA E METAFORËS

PRINCESHA E METAFORËS

Sado e çuditëshme  që duket, sa herë lexoj poezitë e Peso Pem’za mua më kujtohet gjyshja ime. Realisht  gjyshja ime s’ka asnjë qasje me këtë poete as si periudhë jete, sepse gjyshja ime ka vdekur në vitet ’70, kur Peso (besoj)  ka qënë fëmijë, dhe as në mënyrë jetese, sepse gjyshja ime ishte hierëndë dhe në  rininë e saj mbante nagantin në brez ndërsa Peso paraqitet në shkrime e foto (se unë nuk e njoh fare) një tip çapkëneje, që me siguri do ti ngrinte kacabujtë gjyshes sime. Dhe sigurisht nuk kanë qasje as në letërsi sepse gjyshja ime nuk ishte poete, ndonëse shpesh kishte një të folur me bejte si gjithë plakat pilurjote, ndërkohë që Pesoja ka ca shpërthime poetike që më të drejtë Armela Hysi  i quante “shpërthime gjenialiteti”.

Por mua s’di pse më kujtohet një përallë e gjyshes sime për një princeshë të bukur, të mbetur jetime, sa herë lexoj poezitë e Pesos… Kësaj princeshe, në moshën e fëminisë  i vdiq nëna dhe ajo vetëm vajtonte  me lotë të hidhur.   Këtu pra, qënka është qasja mes poetes dhe gjyshes sime,  pikërisht vajtimi e lotimi, pavarësisht se poetja  loton përmbi vargje (ndoshta pse e përjetoi në moshë më të rritur humbjen)… Kur diq nona/e lajtëm bardh/e krehem l’mojtë/e mlum me dhe…, por përballë vdekjes së nënës edhe ajo ishte dhe reagoi si një fëmijë. Vdekja e prindërve dhe sidomos e nënës na kthen të gjithëve në fëmijëri, si për nga ndjenjat që përjetojmë ashtu dhe për mënyrën se si reagojmë.

Ndryshe nga Peso që me dhimbjen e saj mbuloi poetikisht planetin, princesha e vogël e përrallës së gjyshes sime mbyllej në një cep të shtëpisë apo shkonte në rrëzë të një trungu peme në kopështin e saj dhe vajtonte me dënesa të forta e pa zë. Por në vajtime, po nuk e dini jua them unë, dhimbja del me vajin, me zërin, me ligje (ligjërime). Kur nuk di të vajtosh me ligje, dhimbja dendësohet  në shpirt  dhe kondesohet në lotë, që derdhen nga sytë. Kështu i ndodhi dhe princesësh së vogël, dha e mori e vogla duke shtrënguar gjoksin në dënesa  kur befas i shpërthyen nga sytë kokra loti. Por çudia ishte se këta lotë qënkishin si ca ruaza të bardha, si kokra breshëri dhe erdhi dhe u mbush vendi me bardhësi kokrizore. Princesha e vogël nuk kishte si ta dinte se dhimbja e saj ishte kondesuar në …margaritarë. Ajo qante për nënën te trungu i pemës së madhe dhe lotonte margaritarë. Pastaj ngrihej e ikte, për të vajtuar përsëri të nesërmen për nënën në një tjetër vend…kur diq nona/deken e pash tuj kqyrë n‘gropë/hë bushtër/ke humb /aty brenda diçka tandën/edhe po i more tana nanat /jetime mbetesh…

U mbush viti dhe babai i princeshës solli në shtëpi një grua tjetër dhe i tha të bijës së këtë  grua ajo, princesha pra, do ta kishte si nënë. Por kjo gruaja e dytë nuk i ngjante fare nënës së princeshës, ndonëse ishte e bukur dhe qeshtë shumë, ajo nuk e kishte atë dritën e ngrohtë në sy, siç e kishte nëna e saj. Edhe shikimin e kishte pakëz të pjertë, si një thupër që të godet pabesisht në shpinë, jo një shikim i drejtpërdrejtë që të të hyjë drejt e në zemër. Prandaj princesha i shmangej shoqërimit me këtë grua që solli babai në shtëpi dhe shkonte shpesh te pema e madhe e lotonte ose bisedonte me pemët, ashtu siç bisedonte me poezinë Peso Pem’za… Sot një Ah/u bë gati t‘më fliste/dhe asgjë nuk më tha…ose meditonte…..kur vdiq nëna/pushova të jem / fëmijë e tim eti/u rrita nga mjesi deri në darkë… sepse… nana kur u bo me fmijë/harroj se ishte edhe gru/u braktis prej babe/baba kur u kujtu se ishe edhe burrë/iu kthye asaj/e na /jemi kon t'endun veç prej ni dore/dallohet trajta ….

Fatkeqësisht, kureshtja e njerkës për largimet e shpeshta të vajzës së vogël zbuluan  faktin që lotët e saj ishin prej margaritari. Ajo ja dinte vlerën margaritarëve, prandaj pasi i mblodhi të gjitha ato që kishte lotuar princesha nëpër rrëzë pemësh apo cepa muresh, filloi ta mundojë vajzën më tepër me qëllim që ajo të lotonte gjithë ditën. Kështu ajo bëhej e pasur nga lotët e princeshës së vogël.

Vetkuptohet që babai i princeshës nuk shikonte gjë. Me siguri këtë ngjashmëri ka patur babai i princeshës së vogël  me atin e Pesos, ndaj kjo shkruajnti poezinë…ka ditë që babës iu ka skamnu shikimi/dhe kujton se asht i sëmurë/hukatë mbi xhamat e syzeve e m'vet/a din me ia knu nonës ni Ja-sin/mungesën tane e lexoj n'sytë e tij/e ai ankohet se ni vesh po i knon si shpesh/unë mar për Ty ndër dhambë nji kangë/s'i radiot e vjetra me ushtimë/as ai s'kursehet/me zonin e tij shterrak m'bjen n'refren…

Pricesha vajtonte në verë, princesha vajtonte në dimër e Peso largonte të ftohtin e dimrit me poezi …hej dimen/s‘kom zemër t‘përshtatshme për motin tand/asaj shpejtë i ngrin pështyma…

Por erdhi një ditë që princesha nuk po vajtonte më për nënën. Jo vetëm që nuk vajtonte, por çudi e çudive ajo këndonte gjithë ditën, njësojë siç  shkruante Peso Pem’za… nuk po trishtohem/kur po m’shpeshtohen/vijat e imta nër sy/janë udhë për gëzimet/që dojnë me u kthy…madje shpesh këndonte e vallzonte njëherësh...…ngo ti zemra jeme/mirë që s’banon/me mu/se unë do t‘përlahesha me gotën që ti pi/se ajo ta preku cepin e buzës/do të zihesha me briskun e rrauzes/që ta përshkon arrën e gushes/mënia jeme do t‘dokej fushës/Hej dije/edhe pemtë e kopshtit do ti preja/mos me t‘zatet me hije/as me pikat e shiut/n‘ujdi s‘do t‘bija/që ranë mbi t‘prekmet e mija/për orët që do t‘mungoje/ do ta rrisja qiranë/me mjekët në rast se sëmuhesh/do ta ndezja belanë/edhe për majthat e gishta ve / me rezen e derës/me t‘shejtin shpend t‘verës/që t‘kapercej pa m‘vetë mu/me krejtë isha idhnu / dhe për inatë/me ton ata që besojnë n‘zot/do t‘boja shamatë/se nën kulmin tem/puthem me perendinë ditë e natë/ngo ti zemra jeme/mirë që s‘banon me mu/po n‘mu…

Gruaja që pruri babai u tmerua. Jo vetëm që spo gjente më  margaritarë loti por vajza nuk kishte ndërmënd të  ulej e të vajtonte ndonjëherë. Atëherë me shkak e pa shkak e rihte, por edhe rahja s’bënte fajde. Princesha e vogël këndonte e fluturonte në valle me fluturat..mundet një flutur e bardhë/për pak/t‘ia prish të zitë natës/dhe ajo për pak të harroj/se është vejushë…  sepse jetonte në ëndër …a do t’më besoni nese ju them/se kam pritur/aq gjatë në radhë/për ta imagjinuar një ëndërr/ku puthësha me zotin/dhe po aq gjatë/do e meditoj atë ekstazë dashurie/../Ka njerëz që mund t‘i thonë përmendësh/emrat e dashurive/ashtu sikur unë të ëndërrave që kam…

Atëherë gruaja e dytë që pruri babai e kuptoi që princesha e vogël nuk ishte më aq e vogël. Ishte rritur dhe kishte rënë në dashuri dhe i këndonte dashurisë së saj. Dha e mori çfarë të bënte dhe …e mbylli në dhomën e saj që të mos dilte….Atëherë lot të hidhur i dolën nga sytë princeshës, lot që çuditërisht sa binin në dysheme, shndroheshin në diamantë, të bukur e të fortë. Por princesha e vogël s’kishte sy të shikonte diamantët. Ajo i shtynte dhe i mbulonte me hirin e vatrës, poshtë druve që digjeshin ngadalë…. Na dyja/Ku e thej qafen hana /athu ku/ka ik sikur t'sh kon çikë/atëhere kur flejnë gjithë gjinja e shpisë/dhe krejt me kast i le nallanet n'derë t'avlisë /veç sa me u dok qe shkoj mas dashnisë/…/Ku e thej qafen aq me ngutë/unë gjithë me 'to jom nda butë/edhe atëhere kur del gjys e kafshume/edhe kur plotnohet për ulk/qielli met pa hanë/e unë pa ty/netët ka me i mlu zija/n'andërr e linda një fëmijë t'pa baba/tash që asht terr nuk m'shohin /se dyfishohem veç nga hija… dhe vajtonte se… Prapë kallnori/ra n‘dimen/e na/tek a tek n‘kallnor… prandaj ajo vajtonte... e lash/zemrën pa e kurdis/mos ta kuptojnë që s‘je/se plas…

Dhe ashtu e mbyllur në dhomën e saj, e mësuar tashmë me dhimbjen, i çonte djalit fjalë dënese me vargjet… unë ia përsërita pa fund/erës/fjalë për fjalë këto që shkruaj/s‘di nese të tha/se kodra e vetme e thinjur/që dukej mal/qe mjekrra e jote/murgeshat e gojës time/ishin pushtueset e vetme të atij manastiri të vogël/e vetmja faltore e fesë time të madhe/e shëndrruar gërmadhë kujtese/nuk di nëse të tha/se në këtë vend stinët se plakin barin…

E mbyllur në shtëpi, bisedon me dashurinë…/Unë i veta sytë/veti edhe ti tut‘/a dojmë me u kqyrë/dej n‘mjedis zemre  /a veç deri n‘hudut/kallxom ta di/t’mitë ku ti maj/n‘gaz apo vaj…

Por zemra beson në dashuri… zemra jeme don me besu/se me borën permi kry/se denojnë as bjeshken/ajo bjen se don me u shkri / përmbi zjerm t'heshtun/beson zemra jeme e bardhë /si janari/se dashnija e saj /asht e kuqe si tetori/…dhe se tramdhjetë muej i ka kalendari….

Dhe parafytyronte jetën…/Mëngjesi doket si gru e re/met e ve/qe nuk i bindet petkut t'zis/vishet gri/th'u se e ngulfatë nyje e shamisë/../asht nji mister/dita thinjet pa dal/dilli nuk lindë veç del/ovali i tij ka ndryshu/mundesh me puth/me prekë pa u djegë/../Përmasa e dritës a cenu/as zog as dushk s'pipëtinë/dhe nuk mjaftueka vetëm kaq/u qorr diku dilli n'zjarmi/kam bindjen /se me kast e dështon lindjen/e dy sy bore metën pa u shkri....

E mbyllur princesha  duronte e duronte, ndoshta fati i ndryshonte një ditë… durimin e m'sova me bombone/qe n'fmini/na ipnin nji për dy gojë/kështuqë se pata zor as me ty/se as zogu si ipet krejtë erës /pa i bo lojë/gjysmën e run n'pendla /krejtë tjetër fare/krejtë tjetër bojë…

Kështu e kalitur me durim, kujtimet dhimbshëm i  vargëzon…në raftin e gjërave të imagjinuara/do ta vendos kujtimin për ty/asnjëhere nuk do ta rrefej për të ngjarë/do ta tregoj sikur të ishte përrallë/Ty nuk do të përshkruaj në ishe burrë/as vetën grua/por të shpërbërë nga era/se kujtoi që isha gurë…Nuk ka faj, dashuria të sëmur  shumë rëndë, të dobëson e të zverdh… me polen luleradhi-qesh /jam njëllos/doktor nuk jam e sëmurë nga verdhëza/ka ditë që pres s'i shkronja (i)/pikën mbi kry …

Princesha vajtonte dashurinë e humbur apo dashurinë e grabitur, quajeni si të doni…rrugës për te ti/dashurinë ma plaçkitën hajnat/s'i kuleten/së pari e përmbysën /nga palët ia nxorrën sytë/ pastaj të gjitha me radhë/ajo tashmë ka humbur ndjenjë/nuk i identifikon /as ata /as mua/as ty… dhe në vetmi ëndëron.…. s’di pse mes andërre/këputet nji kopsë e këmishes/edhe nji yll/dhe kërkoj ti rishoh…. dhe lutet në heshtje, si në kishë… a do të flasësh më shpesh/nese të tregoj /se trupi im/ka gjunjë që thyhen/nga timbri i zërit tend/dhe hije të ngjyrosur /nga po ajo ngjyrë zëri…

Nuk e di si vazhdoi përralla e gjyshes sime, ose mua më zuri gjumi duke parë ëndra me princeshën e bukur ose gjyshja ime fjeti, duke më lënë që ta vazhdoj vetë përallën, por në një kohë të mëvonëshme kur të kem nipër e mbesa pranë. Ndërsa tani që kam poezitë e Peso Pem’zës ju them se ajo është vërtet “Princesha e metaforave” sepse ajo “loton” metafora nëpër poezi. Por më e rëndësishme është fakti se këto metaforat të befasojnë me shkëlqimin dhe  bukurinë e tyre dhe lehtësisht nëpër këtë dritësim dhe bukuri dallon forcën e diamanttë të tyre.  Vetëm një det i madh dhimbjeje dhe një trysni e jashtëzakonëshme ndjenjash i krijon këto metafora në subkoshiencën e saj poetike. Dhe një talent i rrallë i vendos mjeshtërisht nëpër vargje si diamantët në një kurorë princërore. Ja, shihni vetë sa bukur qëndrojnë…malin breshni kurrë se ka rrxu/as ti mu/arën gruni kurrë se ka ngi/as unë ty/jemi sall dy duj/t‘lidhun tek e tek/prej lyftyrave t‘egra/rritun nji moti t‘lig/dokemi s‘i miq/e s‘jemi hiç/mesditë asht/veçse dita ka nis me u zgjatë sa dy net/dielli me u dok ma shpesh/e na ma rrallë/nermejt e kemi ma shumë se i prill/ ma shumë se i trilljemi dy duj t‘keq/që dergjen veç e veç…

Peso Pem’za ka dëshmuar se është një poete e spikatur pranë së cilës nuk mund të kalosh indifferent. Është pikërisht shkëlqimi i diamanttë i metaforave të saj që të detyron të kthesh kokën dhe të shohësh se ajo, jo vetëm ka një poezi të bukur por  ajo e ka poezinë pjesë të jetës së saj, dhimbje të dhimbjes së saj, lot të zemrës së saj.

Ndaj dhe unë këtë shkrim të thjeshtë ja afroj poetes si një sup miqësor ku të mbështesë kryet gjatë dënesjeve dhe të lotojë lirshëm, pa patur frikë se mos ja “grabitin” “diamantët dhe margaritarët”  prej loti, si njerka e përallës. Për këtë, ka besën time.

Sarandë, më 20.01.2020