Timo
Mërkuri
ARMIQTË E PLAKUR TË ALEKSANDËR
BARDHIT
I-Qysh
te leximi i titullit të kësaj poezie nisa të buzëqesh me vete për qasjen që ajo
më solli ndër mend. Normalisht duhej të më kujtonte poezinë “Zeusi i plakur” të
Sabit Rrustemit, jo nga arsyeja e plakjes, por nga fakti që poeti Rrustemui e
ftonte (armiqësisht) Zeusin e Beogradit të zbriste nga maja e Olimpit, se mjaftë
qëndroi aty dhe tani si plak që ishte: nuk dëgjonte nga veshët e as shikonte
nga sytë dhe i bënte “torovolo” punët aty lart. Sigurisht që këtë qasje duhej të
më jipte, por ja që poezia përkundrazi më pruri ndër mend atë këngën labe: “U
plake mike u plake/Bran i heq ato çorrape/U plake o mik dhe tinë/ Mbete si kau
në brinjë”. Është pikërisht ai tis i hollë ironie me veten, humori, dhe ajo vijë
melodike dhimbjeje për gjendjen ku arritën në pleqër shoqruar me forcën e tyre
për ta pranuar këtë realitet të largët me ëndërrat e atëherëshme tyre ku u njohën
si mik dhe mike. Çuditërisht, ndonëse poezia e Bardhit është larg përmbajtjes dhe
sfondit të poezisë tradicionale labe, gjëndja shpirtërore, ironia e hollë me veten dhe tjetrin është si
e marrë “hua” nga kënga që përmendëm.
Poezia
"U plakëm armiku im" e Aleksandër Bardhit ka një ndjenjë të thellë
ironie në lidhje me idealet për të cilat u hodhën në luftë ( e zjarrtë apo e
ftohtë) dhe pasojat e saj. Në vargjeve të tij, ai përdor imazhe për të shfaqur
plakjen e armikut të tij dhe vetveten nëpërmjet tragjedisë së konfliktit, ku ai paraqet një imazh të trishtueshëm të dy
kundërshtarëve (pleq)dhe bën një paralelizëm midis tyre, duke theksuar se edhe
pse armiq, ata janë plakur “bashkë” dhe
kanë përjetuar vuajtje të njëjta:"Unë me tre plumba të vdekur nën brinjë,
ti me një plagë që të rrjedh në shpatull" , imazhe këto që shfaqin dhimbjen dhe shkatërrimin fizik të tyre, duke
theksuar vuajtjen dhe vdekjen nëpërmjet konfliktit. Interesant është fakti se në
leximin e frazës “armiku im” nuk ndjen ndonjë lloj urrejtjeje, përkundrazi të
kaplon një farë dhimbjeje dhe trishtimi, ndoshta pikërisht nga tisi i ngrohtë që
i hedh poeti armikut me atë cilësorin”im”, si një pelerinë për mos ta lagur
shiu.
Në
vargjet e tjera, poeti përshkruan monotoninë dhe trishtimin që përjetojnë, ku
ditët dhe netët kanë një rutinë të mbyllur e të dhimbshme, duke përdorur imazhe
të natyrës si metafora për ndjesinë e pafund të vuajtjes dhe mungesës së
shpresës. Asgjëkundi nuk shohim ndjenjën e urrejtjes ndaj armikut te vargjet e
poetit, ndonëse plagët ja kanë shkaktuar njeri tjetrit.
Poezi
ka një tis të hollë ironie që ndjehet, ndonëse nuk shikohet dhe ajo që është më
kryesorja është fakti se personazhi nuk ironizon armikun e tij, nuk ironizon as
veten , ai ironizon pasojat e armiqësisë së tyre në kontrast me besimin dhe
bindjen me të cilën u hodhën në luftë kundër njeri tjetrit. Ata tashmë janë dy
pleq që më shumë se mosha i ka lodhur kujtimi i asaj armiqësie dhe plagët e
asaj lufte që bënë. Ata të dy janë të humbur , asnjeri nuk fitoi në atë luftë
dhe ky përfundim e shton dhimbjen e plagëve. Të bësh një luftë dhe të mos fitojë
asnjera palë është një absurditet, por të bësh një luftë ku të humbasin të dyja
palët është një tragjedi. Këtë luftë ka në vargjet e tij poeti Bardhi. Dhe si për
ta theksuar më tepër këtë ndjenjë, titulli “U plakëm armiku im” shfaqet si një
frazë e fuqishme dhe ironike që ka një ndjenjë të thellë simbolike.
Duke
qenë se poezia flet për armiq që kanë përjetuar vuajtje dhe konflikt, fraza "u
plakëm" (ne u plakëm) është një deklaratë që tregon procesin e plakjes së
tyre, por në një mënyrë ironike dhe të papritur, ku kjo shprehje mund të
interpretohet në disa mënyra:
Mund
të shihet si një ironi për plakjen fizike për shkak të moshës, pse "U
plakëm" është diçka që ndodh natyrshëm me kalimin e kohës, por në
kontekstin e armiqve që shfaqen në poezi, është ironike: sepse ata janë të
"plakur" nga përvoja e luftës, jo vetëm fizikisht por edhe
emocionalisht.
Mund
të shihet si një ndryshim i papritur, pse fraza "u plakem" shpreh një
lloj surprize të papritur. Kjo mund të paraqesë një ide se, në vend të fitoreve
apo triumfeve të pritura, këta armiq kanë përjetuar vetëm plakjen dhe rrëzimin
fizik dhe emocional nga lufta.
E
parë në një analizë të pasojave, përmes frazës "u plakem armiku im",
mund të shihet një vlerësim i pasojave të luftës dhe ndikimit të saj në atë që
dikur ishin armiqtë. Plakja është një simbol i humbjes së fuqisë, energjisë dhe
vitalitetit.
Pra,
titulli ka një peshë të thellë simbolike dhe ironike. Ai fton lexuesin të
reflektojë mbi ndikimin e luftës në njerëzimin tonë dhe të kuptojë se si
konfliktet mund të çojnë në humbje dhe plakje, jo vetëm fizike, por edhe
emocionale dhe shpirtërore.
II-Poezia
"U plakëm armiku im" e Aleksandër Bardhit ka një strukturë të
thjeshtë por të fuqishme poetike, e cila përdor elemente të shkurtësisë dhe të
thjeshtësisë për të transmetuar një mesazh të thellë emocional.
Poezia
përdor vargje të shkurtra, të cilat shpesh kanë rima të thjeshta. Kjo shkurtësi
e bën atë të krijojë një ritëm dhe harmoni
të veçantë. Psh. vargjet e shkurtra nëpër të cilat shprehet lodhja dhe plakja e
armikut janë të përsëritura, duke theksuar kështu rëndësinë e kësaj ndjenje në
jetën e poetit.
Pavarësisht
thjeshtësisë së vargjeve, poezia përmban imazhe të forta dhe të ngjashme me
metafora që përforcojnë ndjesinë e lodhjes dhe konfliktit. Psh. përshkrimi i
plagës që rrjedh në shpatullën e armikut përdoret si metaforë për dëmin dhe
pasojet që konflikti ka në të dyja palët.
Kontrastet
midis dëmit që kanë prekur të dy palët
(poeti me plumbat nën brinjë dhe armiku me plagën në shpatull) e theksojnë
mungesën e fitores së qartë në konflikt dhe gjendjen e një plakjeje të
përbashkët mes palëve.
Theksojmë
se poezia "U plakëm armiku im" mund të quhet një poezi e kontrasteve
për shkak të kundërshtimit dhe krahasimit të elementëve të kundërt në të. Kjo
poezi shfaq një varg situatash dhe ndjenjash që janë në kundërshtim të
vazhdueshëm me njëra-tjetrën: Në këtë poezi, ka një kontrast të thellë midis
konfliktit të gjatë dhe lodhjes së përjetuar nga të dy palët, ku ky kontrast
është i dukshëm dhe përforcon ndjenjën e një ndënjeje të mbyllur, në vetmi dhe
trishtim.
Në
poezi, kundërshtimi midis imazheve dhe ngjyrave të errëta të shfaqura në vargjet e saj dhe ritmit të melodicitetit
që sjell përsëritja e disa frazave ka një kontrast që e bën atë të jetë e
përshtatshme për interpretime të ndryshëm dhe të ofrojë një përvojë të ndryshme
për lexuesin. Kontrasti midis paraqitjes së natyrës (ditëve, netëve, erës dhe
lagështisë) dhe emocioneve të brendshme (lodhjes, dhimbjes, mbylljes) është i
thellë dhe përforcon ndjenjën e një tensioni të vazhdueshëm midis asaj që ndodh
në mjedis dhe atyre që ndjejnë brenda tyre personazhet e poezisë.
Pikërisht
për shkak të kësaj përplasje kontrastesh dhe kundërshtimesh të ndryshme, poezia
krijon një portret të pasur dhe kompleks të emocioneve dhe situatave të
kundërta, duke e bërë atë të jetë një përvojë e fuqishme dhe e pasur për
lexuesin.
Edhe
vetë përsëritja e vargut "u plakëm
armiku im, o, sa jemi plakur!" në këtë
poezi ka një efekt të veçantë në poezinë në tërësi sepse:
Përsëritja
e kësaj fraze ka një qëllim të thellimit të shprehjes së lodhjes, vjetërsisë
dhe plakjes nga konflikti, duke theksuar përsëri dhe përsëri një ndjenjë të
vazhdueshme të kësaj gjendjeje. Kjo teknikë e përforcon qëllimin e poetit për
të theksuar ndjenjën e përbashkët midis palëve të konfliktit, një lodhje të
përbashkët që ata ndjejnë si rezultat i grindjeve dhe betejave të vazhdueshme.
Kjo
përsëritje ka një impakt të thellë emocional, dhe krijon një lloj ritmi që
forcon ndjenjën e plakjes dhe lodhjes së përjetuar nga poeti dhe armiku. Gjithashtu
përforcon idenë se kjo gjendje e përbashkët është e pakapshme dhe pothuajse e
paimagjinue-shme, duke theksuar qëndrueshmërinë e saj në kohë.
E
parë së jashtmi, struktura poetike e saj
është e thjeshtë, por përdorimi i imazheve të fuqishme (dhe përsëritja e
vargjeve) theksojnë thellësinë e ndjenjave dhe tematikën e lodhjes së
vazhdueshme nga konflikti. Le të të shfaqim disa imazhe poetike të kësaj poezie
duke i shoqëruar ato me ngjyrat e një pikture apo melodinë e një muzike.
Imazhi
poetik: "unë me tre plumba/të vdekur nën brinjë/ti me një plagë/që të
rrjedh në shpatull!.."na jep mundësinë të vizualizojmë dy figura që përfaqësojnë poetin
dhe armikun, të plagosur në mënyra të ndryshme nga konflikti. Përshkrimi poetik
i tyre me plagë në trup shfaqet si një
pikëllim i thellë, ndërkohë që ngjyrat e errëta dhe muzika e ngadalshme mund të
përforcojnë këtë imazh të dhimbshëm.
Po
ashtu imazhi poetik: "ditët/hapen
e mbyllen si porta” përfaqëson një ndjesi të kohës që kalon në një rrjedhë të
vazhdueshme monotonie të trshtueshme, duke përdorur ngjyrat që shfaqin
ndryshimet e dritës dhe hijes. Melodia që shoqëron këtë imazh mund të jetë e
qetë, por me një ndjesi të pakëndshme të marrëdhënieve të përsëritura.
Ndërsa
imazhi poetik: "netët bien/erë dheu të freskët,/të lagur."( si dheu i
varreve të porsahapur, do shtoja unë në koment) mund të përshkruajë një
atmosferë të mbyllur, të thatë dhe të ftohtë që pasqyrojnë mungesën e shpresës
ose një situatë të vështirë. Për këtë, ngjyrat e errëta dhe e ftohta mund të
jenë domethënëse.
Interesant
është se leximi i këtij imazhi të jep ndjesinë se je duke vizituar ndonjë
ekspozitë fotografish bardh e zi të shkatërimeve të luftëse, ku shihen qartë të
vrarët e plagosurit dhe plagët e tyre ende të pafashuara, vizitë kjo shoqërohesh
me një melodi të ngadalshme, të trishtëshme, me akorde të zbutura në ngjyra të
errëta. Gjithashtu, ngjyrat e ftohta, si blu i errët, të zi, ose gri të thellë
që të regëtijnë në memorje, mund të përforcojnë ndjesinë e mbylljes dhe të
ftohtësisë në këtë imazh.
III-Poezia
"U plakëm armiku im" e Aleksandër Bardhit ka një thellësi
psikologjike në pasqyrimin e një konflikti të vazhdueshëm, të lodhshëm dhe
dëshpërues për të dy palët. Disa aspekte psikologjike të theksuar në këtë poezi
përfshijnë:
Ndikimin
e konfliktit në shëndetin emocional, ku
ky konflikti vazhdueshëm dhe marrëdhënia
armiqësore kanë një efekt të madh negative. Në poezinë e Bardhit, monotonia,
mungesa e ndryshimit, dhe ndjenja e lodhjes së përsëritur përforcohen nëpërmjet
vargjeve për të shfaqur ndjenjën e një trajtimi të pashpirtshëm dhe të vazhdueshëm
të konfliktit.
Konflikti
i gjatë sjell një stres të vazhdueshëm dhe lodhje të thellë psikologjike.
Poezia paraqet një atmosferë të mbylljes dhe një monotoni të jetës, që përforcon
ndjenjën e lodhjes dhe mungesën e shpresës për ndryshim.
Në
një konflikt të gjatë, individët mund të përjetojnë mungesën e zgjidhjes dhe të
ndiejnë se nuk ka rrugëdalje prej situatës. Kjo mund të shkaktojë ndjenjën e
mbylljes (në një dhomë të errët) dhe të vështirësisë për të parë dritë në fund
të tunelit, një përparim ose ndryshim pozitiv në situatën e tyre.
Poezia
"U plakëm armiku im" pasqyron një konflikt të gjatë dhe lodhjen që
rrjedh nga ai, ajo gjithashtu shfaq një ndikim të thellë emocional, ku disa
aspekte plus psikologji-kë janë:
Ndjenja
e pashpresësisë dhe mungesa e shpresës që përjetohet në një atmosferë të
dominuar nga konflikti, Kjo mund të krijojë një ndjesi të pashpresë, e cila
shfaqet në poezinë e Bardhit përmes monotonisë të përshkruar në ditët e hapura
dhe të mbyllura si porta.
Mungesa
e aftësisë dhe mundësisë së pjesmarrësve për të ndryshuar situatën që shfaqet në
rastet e një konflikti i vazhdueshëm. Individualët në një situatë të tillë mund
të ndihen të bllokuar, pa mundësi dhe pa shpresë për të ndikuar në rezultatin e
konfliktit, duke sjellë ndjesi të një lodhjeje të thellë dhe një qndrim pasiv.
Konflikti
i vazhdueshëm mund të krijojë pengesa të mëdha për komunikim dhe bashkëpunim
mes grupeve të njerës palë ashtu dhe mes palëve. Kjo situatë e pengon kontaktin
dhe bashkëpunimin për gjetjen e zgjidhjeve, duke e bërë atë edhe më stresuese
dhe e vështirë për ta kaluar.
Pra,
poezia e Bardhit shfaq një pasqyrë të thellë të ndikimit psikologjik të
konfliktit të gjatë te individët e përfshirë si pjesmarës në atë, duke rritur
ndjenjën e mbylljes në vetvete, tyë lodhjes dhe mungesës së shpresës për
ndryshim në situatën e tyre, për pasojë duke tjetërsuar natyrën e tyre drejt
ashpërsimit të karakterit dhe sjelljes.
IV-Gjuha
dhe fjalët që përdoren në poezinë "U plakëm armiku im" të Aleksandër
Bardhit janë të thjeshta dhe të përdorura me kujdes për të paraqitur një
ndjenjë të thellë emocionale. Autori përdor gjuhë të qartë dhe të drejtëpërdrejtë për të
shprehur ndjenjat e lodhjes dhe mbylljes nga konflikti.
Fjalët
përdoren në mënyrë të zgjedhur për të shfaqur imazhe të forta dhe të ngjashme
me metafora që përforcojnë ndjenjën e lodhjes dhe të plakjes. Përdorimi i
fjalëve si "plumbat", "plagë", "hapen e mbyllen si
porta", "netët bien" dhe "erë dheu të freskët, të lagur"
sjellin një ndjenjë të thellë të dhimbjes, lodhjes, dhe një mbylljeje të
ndjesive.
Në
këtë poezi, Bardhi përdor një gjuhë të rrjedhshme dhe të shkurtër për të
shprehur në mënyrë të qartë dhe të thellë ndjenjat që lidhen me konfliktin dhe
dhimbjen që vjen si pasojë e tij. Gjuha e thjeshtë dhe metaforat e përdorura
sjellin një ngarkesë emocionale që ndihmon lexuesin të ndjehet pjesë e
emocioneve dhe botës shpirtërore të shprehura në këtë poezi të shkurtër moderne. Lexojeni këtë poezi
të Aleksandër Bardhit, do tju pëlqejë, ju siguroj unë.
Sarandë, më
dhjetor 2023
Aleksander
Bardhi
u plakëm armiku im
u plakëm armiku im,
o, sa jemi plakur!...
unë me tre plumba
të vdekur nën brinjë
ti me një plagë
që të rrjedh në shpatull!..
u plakëm armiku im
o, sa jemi plakur
ditët
hapen e mbyllen si porta
netët bien
erë dheu të freskët,
të lagur.
ExLibris nr 260
No comments:
Post a Comment